Όραση και μάθηση

Η όραση και η μάθηση είναι δύο λειτουργίες άμεσα συνδεδεμένες. Μελέτες έχουν δείξει ότι το 80% των γνώσεων που αποκτά ένα παιδί στο σχολείο του προέρχεται από οπτικές πληροφορίες. Σύμφωνα με το Αμερικανικό Εθνικό Κέντρο όρασης και οφθαλμολογικής υγείας , οι παθήσεις των ματιών στα παιδιά μπορεί να οδηγήσουν σε αναπτυξιακή δυσχέρεια και μαθησιακές δυσκολίες.

Οι διαταραχές αυτές αφορούν σε 1 στα 4 παιδιά σχολικής ηλικίας και στο 5-10% των παιδιών προσχολικής ηλικίας. Επίσης, 1 στα 5 παιδιά έχει αδιάγνωστο πρόβλημα , καθώς, δεν έχει εξεταστεί ποτέ από ειδικό. 95% των παιδιών που δυσκολεύονται στην ανάγνωση έχουν οπτικές δυσλειτουργίες και το 80% μπορούν να βελτιωθούν.

Η όραση είναι μια πολύπλοκη διαδικασία που απαιτεί άριστη συνεργασία ματιών – οπτικού νεύρου – και εγκεφάλου. Οι διαταραχές της, που επηρεάζουν τη μάθηση, χωρίζονται στις παρακάτω κατηγορίες:

1. ΔΙΑΘΛΑΣΤΙΚΕΣ ΑΝΩΜΑΛΙΕΣ

Είναι οι παθήσεις που επηρεάζουν το σχήμα και το μέγεθος του ματιού εμποδίζοντας τη σωστή εστίαση στον αμφιβληστροειδή, με συνέπεια να θολώνει η όραση. Περιλαμβάνουν τη μυωπία, την υπερμετρωπία και τον αστιγματισμό.

2. ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΤΗΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΗΣ ΟΡΑΣΗΣ (σύγκλιση)

Κατά την ανάγνωση / γραφή,  τα μάτια πρέπει να συγκλίνουν και να διατηρούν αυτή τη συνεργασία στην απόσταση του βιβλίου (15-40 εκατοστά). Η ικανότητα του παιδιού να διατηρεί την εστίαση (focus) σε κοντινές αποστάσεις για μεγάλα χρονικά διαστήματα είναι σημαντική για τη μάθηση. Στην ανεπάρκεια σύγκλισης, το παιδί πρέπει να προσπαθήσει αρκετά για να μη βλέπει θολά ή διπλά , πράγμα που απαιτεί επιπλέον κατανάλωση ενέργειας και οδηγεί σε κόπωση, πονοκεφάλους και διπλωπία. Αυτά τα συμπτώματα λειτουργούν αποτρεπτικά για κοντινή εργασία. Υπάρχει αποδεδειγμένα συσχέτιση ανάμεσα στην ανεπάρκεια σύγκλισης και τη διάσπαση προσοχής.

3. ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΤΗΣ ΟΠΤΙΚΗΣ ΑΝΤΙΛΗΨΗΣ

Οπτική αντίληψη σημαίνει να καταλαβαίνει κανείς τι βλέπει, να συγκρίνει, να συνθέτει, να συμπληρώνει, να ανακαλεί οπτικές πληροφορίες που έχει αποθηκεύσει στον εγκέφαλό του, και να αναγνωρίζει ομοιότητες και διαφορές γρήγορα. Οι γρήγοροι αναγνώστες έχουν αναπτυγμένο εύρος οπτικής αναγνώρισης. Αντίθετα, τα παιδιά που δεν έχουν αναπτύξει αυτή τη δεξιότητα, είναι σα να διαβάζουν μέσα από ένα καλαμάκι! Η οπτική οργάνωση του χώρου καθώς και ο τρόπος που μεταφέρει ένα παιδί την οπτική προσοχή του στα στοιχεία του χώρου (πχ αντικείμενα, γράμματα κτλ) δεν είναι σε όλα τα παιδιά το ίδιο αποτελεσματικός. Συχνά παραδείγματα είναι τα παιδιά που δυσκολεύονται να εντοπίσουν τους παίχτες σε ομαδικά αθλήματα ή τα παιδιά που χάνουν σειρές στο βιβλίο ή δυσκολεύονται στην αντιγραφή.

Τι εννοούμε όμως όταν λέμε ότι κάποιος έχει καλή όραση;

Αρκεί ένα παιδί να βλέπει καθαρά μακριά; Σίγουρα όχι.

Τα προβλήματα όρασης που δεν εμφανίζονται με τη συνηθισμένη μορφή απαιτούν ειδική εξέταση.

Κάθε μάτι πρέπει να είναι σε θέση να λαμβάνει μια καθαρή εικόνα την οποία εστιάζει με ακρίβεια, μέσω της προσαρμογής του φακού του ματιού μας. Επειδή διαθέτουμε δύο μάτια, θα πρέπει να συνεργάζονται με ακρίβεια ώστε να στέλνουν στον εγκέφαλο μια ενιαία εικόνα. Τα δύο μάτια, ως “ομάδα” πια θα πρέπει να κινούνται με μικρές αλματώδεις κινήσεις (σακκαδικές) πάνω στη σελίδα , ώστε να επιτύχουν εστιάσεις από λέξη σε λέξη με μεγάλη ακρίβεια, πράγμα που εξαρτάται κυρίως από την περιφερική όραση. Έτσι εντοπίζουμε τον επόμενο στόχο-λέξη στον οποίο στρέφουμε την προσοχή μας και λαμβάνουμε την οπτική πληροφορία με ακρίβεια, άνεση και ταχύτητα. Στη συνέχεια θα πρέπει να ερμηνευτεί από πολλές περιοχές του εγκεφάλου για να αποδώσει νόημα.

Οι γονείς πρέπει να θυμούνται ότι τα παιδιά συνήθως δεν παραπονιούνται για την όρασή τους γιατί δεν ξέρουν τι είναι φυσιολογικό και τι όχι και θεωρούν ότι το σύμπτωμα είναι ένα χαρακτηριστικό της διαδικασίας του διαβάσματος και αποφεύγουν καθετί που έχει να κάνει με κοντινή εργασία. 

Επομένως, είναι απαραίτητος ο προληπτικός παιδοφθαλμολογικός έλεγχος.

Κάποια από τα ύποπτα συμπτώματα/ενδείξεις για προβλήματα όρασης είναι:

-πονοκέφαλος

-υπερβολικός βλεφαρισμός ή τρίψιμο ματιών

-θολή ή διπλή όραση

-κίνηση των ματιών ανεξάρτητα το ένα από το άλλο  / στραβισμός

-διάβασμα με το βιβλίο πολύ κοντά στο πρόσωπο

-χρήση μόνο του ενός ματιού (να κλείνει το ένα μάτι ή να κοιτάζει από το πλάι)

-δυσκολίες στο διάβασμα: χάνει λέξεις, διαβάζει αργά, κουνάει πολύ το κεφάλι στο διάβασμα, δεν καταλαβαίνει τι διαβάζει κτλ.

-φτωχός συντονισμός ματιών – χεριών

-διάσπαση προσοχής

Όταν η απόδοση και ο χρόνος εργασίας ενός παιδιού δεν είναι η αναμενόμενη, ένα από τα πρώτα πράγματα που θα πρέπει να απασχολήσουν το γονιό είναι ο εξειδικευμένος και πλήρης παιδοφθαλμολογικός έλεγχος.

Μια εικόνα αξίζει όσο χίλιες λέξεις, λένε… Αρκεί να μπορεί κανείς να τη δει ή να τις διαβάσει…!