Ο Στ. Αλαχιώτης για εμβόλιο και αρνητές: Κάποτε αγρότες, όταν είδαν τις πρώτες τεράστιες αλωνιστικές μηχανές, το έβαλαν στα πόδια....

Τι γίνεται όταν ένα πρωτόγνωρο βιολογικό όπλο πέφτει σε λάθος χέρια; Πνεύμα ανήσυχο και δημιουργικό ο Ομότιμος Καθηγητής Γενετικής και πρώην Πρύτανης του Πανεπιστημίου Πατρών Σταμάτης Αλαχιώτης ξανάπιασε τη γραφίδα, όχι για το επιστημονικό πεδίο αυτή τη φορά, αλλά για τη λογοτεχνία. Το τρίτο μυθιστόρημά του «…και οι θεοί λαθεύουν…» μόλις κυκλοφόρησε κι έδωσε την αφορμή για μια συζήτηση, στην οποία χώρεσαν η Γενετική, προβληματισμοί για την εξέλιξη της τεχνολογίας και την χρήση της, τα εμβόλια κατά του κορωνοϊού και οι διστακτικοί απέναντί τους, η αποτίμηση της μέχρι τώρα διαδρομής του και φυσικά οι δύο «πατρίδες» του, η Πάτρα και η Κως.

To νέο βιβλίο σας “...και οι θεοί λαθεύουν…", που αντλεί την πλοκή του από ένα θέμα που άπτεται της χρήσης μιας νέας ασύλληπτης τεχνολογίας, κυκλοφορεί εν μέσω πανδημίας και των εν εξελίξει εμβολιασμών, στη διάρκεια της οποίας ακούστηκαν προβληματισμοί για την ασφάλεια των εμβολίων με επιχείρημα τον γρήγορο χρόνο παρασκευής  τους αλλά και θεωρίες όπως πχ ότι τα εμβόλια mRNA τροποποιούν το DNA του ανθρώπου ή ότι τα εμβόλια γενικά επηρεάζουν αρνητικά τη γονιμότητα. Ως γενετιστής τι απαντάτε και τι θα λέγατε σε εκείνους που εξακολουθούν να διστάζουν να εμβολιαστούν, δεδομένου ότι υπάρχουν αναφορές για παρενέργειες πέρα από τις φυσιολογικές;

Θα σας πω ένα σχετικό παράδειγμα: Κάποιοι αγρότες, όταν είδαν μια απ’ τις πρώτες τεράστιες αλωνιστικές μηχανές, το έβαλαν στα πόδια απ’ τον φόβο τους. Μ’ αυτό θέλω να πω πως η κάθε νέα τεχνολογία προκαλεί στην αρχή ισχυρή αρνητική αντίδραση, μετά σκεπτικισμό, αμφιβολία ύστερα, και στο τέλος αποδοχή. Πάρτε τους Γενετικά Τροποποιημένους Οργανισμούς, τα Μεταλλαγμένα Τρόφιμα. Οι ισχυρές αντιδράσεις αρχικά πάνε πια να χάσουν τη φωνή τους, γιατί δεν είναι εμφανές στον απλό άνθρωπο το μακροπρόθεσμο υγειονομικό και περιβαλλοντικό κόστος τους. Κι εδώ να δεχτούμε μια δικαιολογία, έστω ως άγνοια.

Στα εμβόλια όμως είναι απτό το όφελος, καθώς έχουν εξαλειφθεί τραγικές ασθένειες, η πολιομυελίτιδα, η ιλαρά, η ευλογιά, και σήμερα μπορούν να δαμάσουν και τον κορονοϊό. Παρ’ όλ’ αυτά υπάρχουν ακόμα πεισματικοί αρνητές τους, θέση η οποία εκπορεύεται είτε από στείρα αντίληψη για την επιστήμη, είτε από στρεβλό προσωπικό κοσμοείδωλο, είτε, αναφερόμενοι στο παρόν με τον κορονοϊό, από σύγχυση. Γι’ αυτό πρέπει να σταθεί πάνω απ’ αυτούς τους παραπλανημένους ανθρώπους, τόσο η Πολιτεία με πειθώ όσο κι η επιστημονική κοινότητα μ’ επιχειρήματα και μόνο -οποιαδήποτε διάκριση εναντίον τους θα τους προκαλέσει πείσμα κι όχι πειθώ. Η ψυχολογική σειρά των αντιδράσεων σε κάθε νέα τεχνολογία, που έχουμε προαναφέρει, μπορεί να οδηγήσει και τους αρνητές των εμβολίων στην αποδοχή τους,

Ως προς τον προβληματισμό με το mRNA, είναι σαφές ότι δεν αντιδρά με το DNA μας, γιατί, πέραν των άλλων, αποσυντίθεται ευθύς μόλις μεταφραστεί στο κύτταρο για να συντεθεί η πρωτεΐνη της ακίδας του ιού, του αγκαθιού με το οποίο αγκιστρώνεται στην μεμβράνη του κυττάρου να μπει μέσα ν’ αναπαραχθεί. Αυτά είναι θέματα λυμένα προ δεκαετιών. Το ζήτημα, λοιπόν, είναι το πώς να μην αρνούμαστε την επιστήμη, να ενημερωνόμαστε προς τα πού πάει ο κόσμος, να μην διαγράφουμε επιστήμονες, πολιτικούς, δημοσιογράφους, τα πάντα δηλαδή, νομίζοντας πως κατέχουμε την απόλυτη αλήθεια! Γι αυτό χρειάζεται πολύ δουλειά κι εδώ.

Οι σκεπτικισμοί είναι θεμιτοί, κι υπάρχουν για κάθε νέα τεχνολογία, αλλά γι’ αυτό υπάρχει η επιστήμη, ν’ αποκαθηλώνει κάθε προβληματισμό της με το επόμενο βήμα της. Αυτό συνέβη και με τον περί της πιθανότητας επηρεασμού της γονιμότητας –δεν υφίσταται δηλαδή πρόβλημα εμβολιασμού των εγκύων. Επαγγελματικοί Οργανισμοί που ασχολούνται με την εγκυμοσύνη και τη γονιμότητα, όπως λ.χ. η American Society for Reproductive Medicine, κι άλλοι, συστήνουν τον εμβολιασμό σ’ εγκύους ή σε γυναίκες που σκέφτονται την εγκυμοσύνη, αλλά και στους άντρες τους, και στους συντρόφους τους.

Όσον αφορά εκείνους που διστάζουν ακόμα να εμβολιαστούν, καλό είναι να εμπεδώσουν το γεγονός ότι οι απειροελάχιστες σοβαρές παρενέργειες των εμβολίων που έχουν εμφανισθεί σ’ ορισμένους -λόγω κάποιας ίσως γενετικής ιδιαιτερότητας τους- είναι απείρως λιγότερες απ’ τα πολλά οφέλη. Να σκέφτονται, λοιπόν, θετικά. Κι αν μου συμβεί εμένα; Η απάντηση είναι κι εδώ σαφής: Σήμερα υπάρχει πιο ισχυρό οπλοστάσιο για κάθε παρενέργεια, κι ο ελάχιστος κίνδυνος εξαλείφεται πολύ πιο εύκολα.

Η ηρωίδα θέλει ν’ αλλάξει τον κόσμο, με ένα πρωτόγνωρο βιολογικό της όπλο, που πέφτει και σε άλλα χέρια και ξεσπά παγκόσμιος τρόμος. Ποια ήταν η αφορμή για το βιβλίο και οι προβληματισμοί πίσω απ’ αυτό;

Η κυριότερη, είναι η ανάδειξη ενός σύγχρονου κοινωνικού προβληματισμού στο θέμα που αναφέρεται στην ερώτησή σας. Ο τρόπος που εκτυλίσσεται είναι μυθιστορηματικός, σ’ απλό, κατανοητό κι εκλαϊκευμένο επίπεδο, κι άρα κάπως βιωματικό, που μπορεί να κάνει τον εν λόγω προβληματισμό πιο εύπεπτο στον αναγνώστη –ίσως κι απολαυστικό, κι ελκυστικό. Ως ζήτημα είναι αναμφίβολα διαχρονικό, αλλά σήμερα, βεβαιότατα, πολύ πιο πιεστικό.

Στην αρχή της Βιομηχανικής Επανάστασης λ.χ. κάποιοι στην Αγγλία, οι Λουδήτες, έσπαζαν τις μηχανές να σταματήσουν την Επανάσταση! Σήμερα οι τεχνολογικές επαναστάσεις είναι ασύλληπτες, με δραματικές επιπτώσεις στο πολιτιστικό και πολιτισμικό επίπεδο. Αρνητές της τεχνολογικής εξέλιξης του ανθρώπου υπήρχαν πάντα, αλλά το μείζον σήμερα δεν είναι η στείρα άρνησή της, που θα σταματήσει και την εξέλιξη του πολιτισμού –το μείζον είναι η ώριμη θέαση της νεοτεχνολογικής εξέλιξης, που συχνά υποκρύπτει αισχροκερδοσκοπικούς σκοπούς, οι οποίοι εκτρέπουν, αντί να τροχοδρομούν, τον πολιτισμό.

Και τούτο γιατί το θάμπος της νεοτεχνολογικής προόδου κάνει την κοινή γνώμη να στέκεται συνήθως απροβλημάτιστη αντίκρυ της. Και μήτε διερωτάται ποιο είναι το κόστος, το τίμημα, μιας τέτοιας προόδου του πολιτισμού. Αυτό το τίμημα υπήρχε ανέκαθεν, ακόμα κι απ’ την εποχή που ο άνθρωπος ανακάλυψε τη φωτιά, αλλά δίχως να το ελαχιστοποιούμε στις μέρες μας, μπορεί να πληρώσουμε πανάκριβα τον μελλοντικό πολιτισμικό βηματισμό της ανθρωπότητας. Σ’ αυτό το πλαίσιο λιανίζονται τα πολλά σχετικά ερωτήματα που υπάρχουν σήμερα μες το στόμα του κάθε σκεφτόμενου ανθρώπου, αλλά παραμένουν εν πολλοίς φυλακισμένα. Ο αναγνώστης που θα κάμει την τιμή στο βιβλίο μου να το πιάσει στα χέρια του, μπορεί να του αποφυλακίσει σκέψεις και λαλιές για έναν καλύτερο κόσμο.

Ο κόσμος για να γίνει καλύτερος δεν χρειάζεται βιολογικά όπλα. Αλλάζει όμως προς αυτή την κατεύθυνση και πώς; Δεδομένου μάλιστα ότι στον χαρακτηρισμό «καλύτερος» χωράνε πολλές διαφορετικές οπτικές και αντιλήψεις;

Ένα βιολογικό όπλο μπορεί να ’ναι σωτήριο, να θεραπεύει λ.χ. ανίατες αρρώστιες, ή καταστροφικό, να σκοτώνει εκ προθέσεως ή εξ’ αμελείας. Στο βιβλίο καταγινόμαστε με την εσκεμμένα κακή χρήση ενός ευφάνταστου γενετικού όπλου που προκάλεσε παγκόσμιο αναταραχή μ’ ανάμικτα συναισθήματα –εκδικητικότητας για τους βρικόλακες και τρόμο στους σκεφτόμενους! Και τούτο για ν’ αναδειχθεί πως η κάθε τεχνολογία είναι σαν το νερό που ξεδιψά, αλλά πνίγει κιόλας, σαν τη φωτιά που ζεσταίνει αλλά πυρπολεί κιόλας.

Πάρτε για παράδειγμα το Διαδίκτυο με τα fake news, πάρτε τους ανώνυμους ή κι επώνυμους τρομοκράτες κι εκβιαστές, πάρτε και τον ανελέητο εθισμό των νέων. Τι προκύπτει; Εγκέφαλοι πυρπολημένοι! Ψυχές πνιγμένες! Τεράστιο το τίμημα της κακής χρήσης του Διαδικτύου. Κι ενώ πρόκειται για μια νεοτεχνολογική επανάσταση που έχει ενώσει τον Πλανήτη, δυσκολεύεται ν’ αποβάλει όποιον την χρησιμοποιεί στρεβλά ή εγκληματικά. Και το χειρότερο, που πολλοί έχουν γίνει χαμάληδες της ανεμελιάς τους, ενώ έχουν ξεφορτωθεί το καλύτερο: Δεν στέκονται κριτικά αντίκρυ σ’ ό,τι τους προσφέρει η κάθε νέα τεχνολογία.

Σας δυσκόλεψε όλη αυτή η περίοδος της υγειονομικής κρίσης, επηρέασε την ψυχολογία σας;

Όχι ιδιαίτερα, γιατί κατάφερα να την αντιμετωπίσω δημιουργικά. Ο άνθρωπος, ξέρετε, είναι απ’ την πλάση του δημιουργικό ζώον. Όλοι μας έχουμε αυτό το χάρισμα, αλλά μερικοί το ξεχνούμε και βασανίζουμε τον καναπέ μας. Ο καθένας μας, όμως, μπορεί να κάνει κάτι δημιουργικό, έγκλειστος ων, μαστορεύοντας, τακτοποιώντας πράγματα, αναθεωρώντας σκέψεις, διαβάζοντας, περπατώντας αν το είχε ξεχάσει, ή ό,τι άλλο έχει στη φαρέτρα των ενδιαφερόντων του, αρκεί να το βρει και να το αποφασίσει, αντί να θρηνεί την χαμένη του ελευθερία, ή, το χείριστο, να προκαλεί μ’ ολονύχτια πάρτι την ανευθυνότητά του. Υπάρχουν τρόποι να ξεφύγει κανείς απ’ τη δαγκάνα της αναγκαστικής μοναχικότητάς του, να μην την μετατρέψει σε μοναξιά, αξιοποιώντας την και ως ευκαιρία επαναπροσδιορισμού της πορείας του. Η αφεντιά μου λ.χ. έγινε “γραφική!”, κατά πως λέω, επειδή ασχολούμουν με το γράψιμο…

Χρειάζεται, όμως, περίσσεια προσοχή με τα παιδιά∙ δεν μπορούν να κυκλοφορήσουν αυτή την άξαφνη αναταραχή στη ζωή τους. Γι’ αυτό οι γονείς κι οι παππούδες έχουν επιπρόσθετο φορτίο. Η πανδημία θ’ αφήσει τ’ αποτύπωμά της, προσωπικό, κοινωνικό, οικονομικό, πολιτικό. Κι εδώ πάλι υπάρχει το στοίχημα για την ελαχιστοποίηση του μεταπανδημικού κόστους σε κάθε επίπεδο. Έτσι είναι ο άνθρωπος. Προκαλεί, προκαλείται, πορεύεται.

Συνηθίζουμε να λέμε ότι «τα πάντα» είναι θέμα Παιδείας. Ως  Πανεπιστημιακός Καθηγητής, πρώην Πρύτανης, Πρώην Πρόεδρος του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου, πόση παιδεία εκτιμάτε ότι περνά μέσα από τις βαθμίδες της Εκπαίδευσης; Πιστεύετε ότι χρειάζεται ν΄ αλλάξει και τι, και προς ποια κατεύθυνση;

Έχω αναφερθεί πολλές φορές στο μείζον πρόβλημα της Ελληνικής Εγκύκλιας Εκπαίδευσης, που δεν είναι άλλο απ’ το ισχυρό έλλειμμα της παιδείας της. Έχουμε, δηλαδή, καλή εκπαίδευση στα σχολεία, αλλά ελλειμματική παιδεία –στον στρατό λ.χ. είχα εκπαιδευτεί στην ειδικότητα του σκαπανέα, σε μια κατάσταση με μηδενική παιδεία! Παιδεία, όμως, είναι οι αξίες, οι αρχές, οι παραδόσεις, οι αρετές του αυτοσεβασμού και του σεβασμού του άλλου και του διαφορετικού, η καλλιέργεια του σωστού κοσμοειδώλου περί ζωής, κι όχι μόνο οι άψυχες γνώσεις της εκπαίδευσης ή του Πανεπιστημίου, όσο ψηλές κι αν είναι, όπως στην πρωταγωνίστρια του βιβλίου, που, όμως, δεν τη βοήθησαν ν’ αποφύγει την ηθική εκτροπή.

Ποια ήταν η καλύτερη και η πιο δύσκολη στιγμή όλης αυτής της πορείας; Υπάρχει κάτι για το οποίο μετανιώσατε ή θεωρείτε ότι πράξατε λάθος;

Υπήρξαν πολλές καλές και πολλές κακές στιγμές στην πορεία μου, όπως και στην πορεία του κάθε ανθρώπου. Υπήρξαν λάθη -ουδείς αλάθητος. Το κάθε μας βήμα, η κάθε μας ώρα, μέρα, όλη μας η ζωή, είναι μια πρόκληση. Κι η πρόκληση είναι ευέξαπτη, είναι κι ικανή να σου φιλοδωρήσει το καλύτερο ή το χειρότερο. Στο κάθε μας βήμα, λοιπόν, παίζονται οι μάχες της επιτυχίας ή της αποτυχίας, του λάθους ή του σωστού, του καλού ή του κακού. Το μετράρι κι εδώ όμως είναι η ποιοτική παιδεία του καθένα μας, το κοσμοείδωλό του.

Η καλύτερη στιγμή μου; Όταν απολύθηκα απ’ τον στρατό, ήμουνα σε Μονάδα ανεπιθύμητων της χούντας! Κι η χειρότερη; Όταν, το 1971-72, με είχε απορρίψει, αδίκως και κατ’ επανάληψη, το Συμβούλιο Νομιμοφροσύνης του Πανεπιστημίου, ενώ ποθούσα σφόδρα να κάνω ακαδημαϊκή καριέρα∙ κάποτε επαναστάτησε ένα μέλος του Συμβουλίου, και πέρασα μετά από ένα χρόνο, αλλά με παρακολουθούσαν ως το 1974 που έπεσε η χούντα -η μεταπολίτευση μου δώρισε ένα συντάξιμο χρόνο! Ουδέν κακό αμιγές καλού! Έτσι είναι η ζωή.

Σαφώς έχω μετανιώσει για κάποια λάθη μου, ενώ για κάποια άλλα όχι. Είχα αφιερωθεί λ.χ. στην επιστήμη μου σε βάρος της οικογένειάς μου -και θέλω να ευχαριστήσω και μ’ αυτήν την ευκαιρία τη σύζυγό μου, η οποία κράτησε τα οικογενειακά βάρη. Το λάθος μου όμως ισοσταθμίστηκε κάπως απ’ την τύχη να προσκληθώ στις ΗΠΑ από ένα σπουδαίο καθηγητή, μετέπειτα νομπελίστα, για ερευνητική συνεργασία.

Κάποιοι λένε, πως κάνοντας το σωστό δεν κάνεις ποτέ λάθος, αλλά το σωστό δεν είναι συνταγή μαγειρικής, ενώ το λάθος είναι σύμφυτο με τη φύση μας. Απ’ τα λάθη του DNA έρχεται κι η βιολογική ευεργετική εξέλιξή μας.

Πώς προέκυψε η συγγραφή λογοτεχνικών βιβλίων και ποιες είναι οι προκλήσεις σ’ αυτή τη διαδρομή;

Στο Γυμνάσιο, ξέρετε, δυσκολευόμουνα στην έκθεση, επειδή, παιδί του χωριού, δεν είχα τις αναγκαίες παραστάσεις που χρειαζόταν η ανάλυση ορισμένων θεμάτων της. Στην Τετάρτη τάξη λ.χ. γράψαμε έκθεση τη μέρα της αποταμίευσης, με θέμα την αποταμίευση, κι η δυστυχία μου ήταν που δεν είχα ξανακούσει αυτή τη λέξη! Ένας θεός ξέρει τι άσχετα είχα αραδιάσει! Καταλάβαινα πάντως πως είχα κάποια κλίση στ’ αρμάθιασμα των λέξεων! Και Σαν βρέθηκα στο Πανεπιστήμιο και πρωτοδιάβασα λογοτεχνικό βιβλίο, είχα κυριευτεί και διάβαζα και διάβαζα τέτοια βιβλία μαζί με τα φοιτητικά μου.

Όταν ηρέμησα κάπως με την έρευνα μου στη Γενετική, αφού την είχα δρομολογημένη πια χρόνια, είπα να δοκιμάσω και με τη λογοτεχνία, που μου άρεσε εξίσου πολύ. Είχε λυθεί και το χέρι μου να γράφω δεκαετίες στο Βήμα της Κυριακής, είχα γράψει και τα φοιτητικά μου συγγράμματά, κι είπα να καταπιαστώ και με θέματα που δεν ενδιαφέρουν τόσο την επιστήμη μου όσο την κοινωνία, τον κάθε απλό άνθρωπο, να του φωτίσω με διαφορετικούς προβολείς κάποιες αθέατες μεριές του, που εγώ έβλεπα. Έτσι έβαλα στο μυαλό μου την πρόκληση μιας άλλης γραφής, της λογοτεχνικής, διαφορετικής απ’ τη ψυχρή επιστημονική, πολύ πιο δύσκολης στο συνταίριασμά της. Και να ’μαι με το τρίτο μυθιστόρημα μου, προς το παρόν…

Tι αγαπάτε και τι σημαίνει για σας η Κως, η ιδιαίτερη πατρίδα σας και τι η Πάτρα στην οποία ζείτε δεκαετίες;

Κατά πώς λέει το παλιό ελαφρολαϊκό τραγούδι: “Την Κική την αγαπώ, μα μ’ αρέσει κι η Κοκώ”, λέω κι εγώ: “Την Πάτρα την αγαπώ, μα μ’ αρέσει κι η Κω”. Στην Κω έζησα ουσιαστικά μέχρι τα 18 μου. Στην Πάτρα ζω απ’ το 1971! Δεν σας κρύβω, όμως, πως στα πρώτα χρόνια το μυαλό μου ήταν στα καλοκαίρια της Κω. Μετά, δίχως ν’ απαρνηθώ την ιδιαίτερη πατρίδα μου, άρχισα ν’ αγαπώ πολύ και την Πάτρα –ό,τι πέτυχα στη ζωή μου, στην Πάτρα το πέτυχα, πολύ λιγότερο, αν και πιο αποφασιστικό, στην Αμερική, ή και στην Αθήνα. Πώς να μην νοιώθω, λοιπόν, Πατρινός; Η παιδική μου Κως είναι μια ευχάριστη ανάμνηση, που δεν ξεχνιέται.

Η Πάτρα με είχε πληγώσει μόνο, όταν, μετά τη δεύτερη Πρυτανεία μου, οι Πρόεδροι δυο κορυφαίων πολιτικών κομμάτων μ’ έβλεπαν για πολύφερνο γαμπρό της πολιτικής, κάτι που δεν μ’ ενδιέφερε, αλλά ένας τοπικός δημοσιογράφος είχε σπεύσει να με φιλοδωρήσει με το αναίτιο κι ειρωνικό επιτίμιο του “ξένου!” -δεν μου άρεσε καθόλου. Η Πάτρα, όμως, είναι ο τόπος όπου γεννήθηκαν τα παιδιά μου και τα εγγόνια μου, εδώ κύλα η ζωή μου όλη. Ο τόπος που μου χάρισε τις κορυφαίες χαρές της ζωής μου. Πώς να μην αγαπώ, λοιπόν, τώρα περισσότερο την Πάτρα; Κάποτε υπέγραφα σε τοπικά άρθρα μου για την Κω: “Αμετανόητα Κώος!”. Τώρα, μετά και τη συμμετοχή μου και ως ιδρυτικού μέλους του νεοσυσταθέντος «Συνδέσμου των απανταχού Αχαιών», υπέγραψα την αποδοχή μου ως: “Αμετανόητα Πατρινός!”