Ο Πατρινός ογκολόγος Γιάννης Σπηλιώτης εξηγεί τις επιπτώσεις της πανδημίας- Το «παράδοξο» με τους καρκινοπαθείς

• Ποιες είναι οι επιπτώσεις αυτής της πανδημίας; 

Η υγειονομική κρίση από αυτή την πανδημία έχει κοινά χαρακτηριστικά με διάφορες επιδημίες και πανδημίες που χτύπησαν την ανθρωπότητα ανά τους αιώνες, και παρόλο που υπάρχει μία τεχνολογική εξέλιξη που σχετίζεται με τα εμβόλια και τα φάρμακα, τα επιδημιολογικά χαρακτηριστικά δεν αλλάζουν. Αυτή η πανδημία προσομοιάζει με την ισπανική γρίπη του 1918, με τις επιδημίες της ευλογιάς, της πανώλης που είχαμε στο μεσαίωνα. Προσομοιάζει με την έννοια της διεισδυτικότητας των μικροβίων ή των ιών και της απώλειας των ανθρώπινων ζωών.

Επιπλέον αυτή η πανδημία ανέδειξε ότι όσο καλά οργανωμένα και να είναι οι κοινωνίες και τα υγειονομικά συστήματα υπάρχουν μερικά προβλήματα που η ίδια η κοινωνία δεν τα έχει αντιληφθεί και είναι προβλήματα που έχουν να κάνουν με τους αξιακούς θεσμούς μίας κοινωνίας. Επιπλέον, αυτό που μας δίδαξε η πανδημία, και το γνωρίζουμε εμείς που ασχολούμαστε με υγειονομικά προβλήματα είναι ότι η αρρώστια δεν έχει ταξικό χαρακτήρα. Η περίθαλψη όμως, έχει ταξικό χαρακτήρα. Δεν προφυλάσσει η άνεση, ο πλούτος από το να αρρωστήσεις. Σου επιτρέπουν όμως να έχεις καλύτερη περίθαλψη. Γι' αυτό και η κοινωνία σήμερα, μετά από αυτή την πανδημία θα πρέπει να επαναξιολογήσει κάποια πράγματα. Ο ρόλος της υγείας έχει πλέον αξία όχι μόνο κοινωνική αλλά και χρηματιστηριακή. Η φράση «υγειά μου, πλούτη μου» που έλεγαν οι παλιοί, αποδείχθηκε με αυτή την πανδημία πόσο σημαντικό νόημα έχει. 

Αν δεν μπορέσουν οι κοινωνίες να φροντίσουν τους αναξιοπαθούντες, τους φτωχούς, τους μετανάστες, τους ανθρώπους με ειδικές ανάγκες και τους ανθρώπους με ειδικά προβλήματα θα έχουμε μεμονωμένες ομάδες που θα αποτελούν υγειονομικές βόμβες που η προσβολή τους από τον covid 19 ή οποιαδήποτε αρρώστια θα παραλύει τον κοινωνικό ιστό και την οικονομία. Εγώ μπορώ να έχω την άνεση και την καλή υγεία αλλά αν με κολλήσει ο διπλανός μου που δεν έχει την άνεση και την καλή υγεία, οδηγούμαστε σε παράλυση όπως είναι το lockdown.

Η ίδια η πανδημία μας δίδαξε ότι όσο καλά οργανωμένα και να είναι τα υγειονομικά συστήματα δεν μπορούν να  ανταποκριθούν σε μαζικές καταστροφές. Τα lockdowns και η υγειονομική περίθαλψη που προσφέρθηκε την περίοδο της πανδημίας του κορωνοιού παγκόσμια, και στην Ευρώπη και στις Ηνωμένες Πολιτείες, είχε τα χαρακτηριστικά της περίθαλψης του δεύτερου παγκοσμίου πολέμου.  

Δεν κυκλοφορούσε κανείς, υπήρχε συσκότιση από τις έξι το απόγευμα. Τα ίδια χαρακτηριστικά εκείνης της περιόδου ήρθαν στην επιφάνεια και τώρα λόγω του κορωνοιού. Παρέλυσε και τότε όπως και τώρα η οικονομική ζωή οργανωμένων κοινωνιών. Οι ρυθμοί ανάπτυξης έπεσαν ακριβώς γιατί υπήρξε άμεση συσχέτιση του επιπέδου της υγείας με την οικονομική ζωή. Μπλόκαρε η οικονομική ζωή λόγω της πανδημίας. Σημαντικό ρόλο παίζει και η  αφέλεια με την οποία αντιμετωπίζεται από πολλούς, ακόμα και τώρα, η παρουσία του covid  μέσα στην κοινωνία. Οι Ηνωμένες Πολιτείες μέσα στα 10 χρόνια πολέμου στο Βιετνάμ, από το 1964 έως το 1974,  είχαν 65.000  θανάτους στρατιωτών. Σε δύο χρόνια πανδημίας, αυτή η χώρα, που δεν μπορείς να πεις ότι μειονεκτεί το σύστημα υγείας της, είχε 600.000 θανάτους, δηλαδή δεκαπλάσιο αριθμό. Η Γαλλία που επίσης που έχει ένα οργανωμένο σύστημα υγείας και μάλιστα με κοινωνικό προφίλ έχει 14.000 κρεβάτια εντατικής, καλυμμένα.

Ακόμα κι αν αύριο το πρωί σε ένα ιδεατό υγειονομικό μοντέλο, φτιάξεις 20.000 κρεβάτια υπάρχει κίνδυνος να καλυφθούνε. Η Ελλάδα βρέθηκε στην αρχή της πανδημίας με 600 κρεβάτια εντατικής. Σήμερα έχουμε 1.500. Κι εδώ υπάρχει μια παγίδα που μπορεί να κρύβεται Αυτά τα παραπάνω κρεβάτια βρίσκονται σε νοσοκομεία ανά όλη την επικράτεια και στελεχώθηκαν με προσωπικό το οποίο  όμως δεν έχει την ίδια εμπειρία με αυτό άλλων νοσοκομείων.

Μια μονάδα πενήντα κρεβατιών που δουλεύει 40 χρόνια, δεν μπορεί να έχει την ίδια αποτελεσματικότητα με μία μονάδα που δημιουργήθηκε μέσα σε δύο μήνες, σαν αποτέλεσμα της κρίσης, με 15 κρεβάτια. Κάποιος για να γίνει «μοναδίστας» χρειάζεται εξειδίκευση. Πώς παίρνεις ένα πνευμονολόγο που δούλευε στο ΙΚΑ του Αγίου Αλεξίου και τον στέλνεις ως «μοναδίστα» στον Πύργο;

Θα ήθελα στο τέλος αυτής της πανδημίας, το Υπουργείο Υγείας να μας πει ποια ήταν η θνητότητα στους ασθενείς με covid 19 στη μονάδα του Ευαγγελισμού, στη μονάδα του ΑΧΕΠΑ, στη μονάδα της Λαμίας και της Χαλκίδας. Είχαν τον ίδιο δείκτη θνητότητας; Γιατί ο ιός ήταν ο ίδιος. Δεν έχει ο ασθενής στην Χαλκίδα πιο βαρύ ιό από τον Αθηναίο. Υπάρχουν ζητήματα που δεν έχουν συζητηθεί αλλά πρέπει να μπουν όμως στην κοινωνική συζήτηση (*σ.σ. Ο Γιάννης Σπηλιώτης παραχώρησε τη συνέντευξη στο thebest.gr λίγες μέρες πριν τις αποκαλύψεις για τα υψηλά ποσοστά θνητότητας σε ασθενείς με covid, στη ΜΕΘ Αγρινίου).

• Πώς επηρεάστηκαν οι ογκολογικοί ασθενείς;

Στην αρχή η πανδημία δεν δημιούργησε πρόβλημα στους ογκολογικούς ασθενείς. Δυστυχώς όμως η παράταση της υγειονομικής κρίσης δημιούργησε τέσσερά μείζονα προβλήματα.

Πρώτον καθυστέρησε τα ραντεβού για τις επανεξετάσεις και τα τσεκ απ των ασθενών. Δεύτερον καθυστέρησε τη λήψη θεραπείας. Μέχρι πέρσι τον Σεπτέμβριο, λέγαμε ότι δεν υπήρχαν καθυστερήσεις. Τώρα ξέρουμε ότι ο μέσος χρόνος αναμονής για ένα χειρουργείο για καρκίνο μαστού, αυξήθηκε από ένα μήνα στους τέσσερις μήνες, για καρκίνο του παχέος εντέρου από δύο μήνες πήγε στους τέσσερις.

Τρίτον, βλέπουμε ότι δεν αυξήθηκε το ποσοστό των ασθενών με καρκίνο, αυξήθηκε όμως το ποσοστό των ασθενών που έρχονται με παραμελημένο καρκίνο. Καθυστέρησαν διαγνώσεις και είχαμε καρκίνους σε προχωρημένο στάδιο. Τέταρτον τα δημόσια νοσοκομεία εξυπηρέτησαν τις ανάγκες για covid νοσηλείες και ουσιαστικά ελάττωσαν τα κρεβάτια που ήταν στη  διάθεση των χρόνια πασχόντων. Βέβαια ο ιδιωτικός τομέας που στην αρχή ήταν επιφυλακτικός, στάθηκε αρωγός. Δεν μπορούμε όμως να προβλέπουμε αν αυτή η διετία λόγω της πανδημίας θα ελαττώσει το προσδόκιμο ζωής των νέων καρκινοπαθών. Σίγουρα προκάλεσε μία δυσλειτουργία στη ροή των θεραπειών στων πασχόντων.

Και φυσικά οι ασθενείς με καρκίνο, επειδή έχουν μία ανοσολογική ανεπάρκεια λόγω των διαφόρων θεραπειών ανήκαν στην ομάδα υψηλού κινδύνου που αν μολύνονταν θα είχαν υψηλά ποσοστά θνητότητας. Ωστόσο οι καρκινοπαθείς που επιβίωσαν από τον κορωνοϊό εμφάνισαν ύφεση των απεικονιστικών ευρημάτων στον καρκίνο. Σαν ο οργανισμός τους να διεγέρθηκε λόγω του covid και να ανέπτυξε μία άμυνα, τόσο ισχυρή, που κατέστειλε την μεταστατική υφή των νεοπλασμάτων. Δεν έχουμε στοιχεία βιβλιογραφικά, είναι παρατηρήσεις που θα δούμε στο μέλλον.

• Αν συνεχιστεί η πανδημία, ποιο θα είναι το μέγιστο πρόβλημα;

Θα ήταν η κατάργηση του κοινωνικού ιστού για λόγους οικονομίας και για λόγους κοινωνικής συνοχής. Αν για τρία χρόνια δεν έχεις δουλειά, δεν θα μπορέσεις να ανταπεξέλθεις οικονομικά. Οι υγειονομικές συνέπιες, με τους εμβολιασμούς, με τις θεραπείες, θα σβήσουν σιγά σιγά μέσα στον επόμενο χρόνο. Οι συνέπειες όμως στην κοινωνία, στην οικονομία, στις εργασιακές σχέσεις που διαμορφώνονται και θα ανακύψουν μετά την κρίση του covid, θα είναι μία αλλαγή στη δομή του κοινωνικού ιστού.  

• Υπάρχει κάτι θετικό που προκύπτει από την πανδημία;

Ότι ξανά οι κοινωνίες και οι κυβερνήσεις, απέκτησαν εξουσία η οποία έφυγε από τα χέρια των τραπεζιτών. Δόθηκαν χρήματα για να μην βουλιάξει η οικονομία, κόπηκαν οι κουβέντες για μνημονιακές υποχρεώσεις. Ο καπιταλισμός δεν μπορεί να αντέξει κοινωνικές αναταραχές που μπορεί να οδηγήσουν σε ακραίες ιδεολογικές και κοινωνικές συμπεριφορές. Το κέρδος λοιπόν της πανδημίας είναι ότι οι πολίτες και οι κυβερνήσεις πήραν ξανά στα χέρια τους την εξουσία και χάθηκε από τις τράπεζες.

Πέρα από αυτό, ο κόσμος επαναξιολόγησε κάποιες βασικές αρχές και αξίες της ζωής. Βρέθηκε σπίτι του, γνωρίστηκε ξανά με την οικογένεια του.

Η ιδέα του «οι γιατροί τα παίρνετε» που δεν απέχει πολύ από την αλήθεια, οι συμπεριφορές των γιατρών είναι κατακριτέες πολλές φορές, αλλά δεν είναι μόνο αυτές, επαναξιολογήθηκε. Στην πλειοψηφία τους οι γιατροί έχουν απαρνηθεί αυτόν τον τρόπο αντιμετώπισης των ασθενών και έχουν ζητήσει να αυξηθούν οι δαπάνες για την υγεία με αυξήσεις μισθών και όχι με επιδόματα (π.χ εφημεριών) καθώς επίσης και με την αύξηση νοσηλευτικού και παραιατρικού προσωπικού.

Πλέον δόθηκε ο κοινωνικός  ρόλος του γιατρού, του νοσηλευτή που μάχεται  για να σώσει κάποιον. Έχουμε 90.000 θανάτους υγειονομικού προσωπικού στα νοσοκομεία.

Τέλος η ίδια η κοινωνία επαναξιολόγησε την αξία της ζωής. Με τον υπερκαταναλωτισμό και τα πρότυπα που πρόβαλαν τα ΜΜΕ είχε ξεφύγει η κατάσταση. Το φαινόμενο «Μύκονος» θα είναι διαφορετικό μετά από αυτή την πανδημία όπως και το lifestyle. Να σημειώσουμε ότι η πανδημία αυτή θα αυξήσει την εργασία στις νέες ηλικίες και θα μπουν  στο περιθώριο, οι πιο μεγάλες που δεν είναι εξοικειωμένες με την ηλεκτρονική εργασία. Η γενιά των 30αρηδων θα αντιμετωπίσει λιγότερη ανεργία.