Αρχαία Ολυμπία: Πώς έγινε η συμφωνία με τη Microsoft που τη «ζωντανεύει» ψηφιακά

Ως γνωστόν, ο Δίας στο δεξί του χέρι κρατούσε τη κατασκευασμένη από ελεφαντόδοτο και χρυσό θεά Νίκη, ενώ στο αριστερό ένα σκήπτρο φτιαγμένο από διαφορετικά είδη μετάλλων με έναν εντυπωσιακό αετό στην κορυφή. Τα σανδάλια του ήταν φτιαγμένα αποκλειστικά από χρυσό όπως και ο χιτώνας, ενώ τα ενδύματά του ήταν σκαλισμένα με ζώα και με κρίνα. Πρόκειται για ένα από τα πιο εντυπωσιακά έργα στην Ιστορία της ανθρωπότητας, το οποίο μπορούν όλοι οι επισκέπτες να δουν ξανά απλώς πατώντας ένα κουμπί στο σημείο ακριβώς όπου βρισκόταν τόσους αιώνες πριν.

Η παγκόσμια σπουδαιότητα του έργου

Το εντυπωσιακό δεν είναι μόνο ότι τα κορυφαία αυτά θαύματα της Αρχαίας Ολυμπίας αποκαλύπτονται μπροστά στον θεατή in situ, αλλά και σε διαφορετικά μέρη του κόσμου: από το Ολυμπιακό Μουσείο της Αθήνας που δημιουργήθηκε σε συνεργασία με τη Lamda Development, όπου μπορεί κανείς να δει την ψηφιακή αναπαράσταση, έως την πλατεία Τάιμς Σκουέρ της Νέας Υόρκης, σε μια τεράστια εγκατάσταση που έχει τη μορφή κύβου! Ουσιαστικά το έργο που φέρει το όνομα «Αρχαία Ολυμπία: Κοινός Τόπος» καταργεί τον χώρο και τον χρόνο ενώνοντας ιδανικά την αρχαιότητα με το σήμερα αποδεικνύοντας στην πράξη τα θαύματα που μπορεί να καταφέρει η χρήση τεχνητής νοημοσύνης και η εφαρμογή της τεχνολογίας.

Πρόκειται για μια δυναμική σύμπραξη της Microsoft Corp με το υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού με σκοπό την ολοζώντανη αναπαράσταση του κέντρου του Πολιτισμού και των Αγώνων που ήταν η Αρχαία Ολυμπία 2.000 χρόνια πριν, μέσω μιας διαδραστικής εφαρμογής για κινητά τηλέφωνα, μιας εμπειρίας μέσω υπολογιστή, καθώς και της έκθεσης του Microsoft HoloLens 2, που στεγάζεται στο Ολυμπιακό Μουσείο Αθηνών. Το έργο εγκαινίασε ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης την εβδομάδα που μας πέρασε στην Αρχαία Ολυμπία, παρουσία της Προέδρου της Δημοκρατίας Κατερίνας Σακελλαροπούλου.

Μαζί με τον πρόεδρο της Microsoft Μπραντ Σμιθ και την υπουργό Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη. Η ψηφιακή διατήρηση της Αρχαίας Ολυμπίας επιτρέπει στον επισκέπτη να περπατήσει στους δρόμους του αρχαιολογικού χώρου σε μια από τις πιο σημαντικές περιόδους της Ιστορίας - που ζωντανεύει με έναν ρεαλιστικό, συναρπαστικό τρόπο που μέχρι σήμερα δεν ήταν δυνατός. Αυτή η νέα μορφή ψηφιακής αρχειοθέτησης θα συνεχίσει να προσφέρει μια «πύλη» σε μιαν άλλη εποχή, βοηθώντας μας να κατανοήσουμε τι έχει επιτύχει η ανθρωπότητα στο παρελθόν και υπενθυμίζοντάς μας τι μπορούμε να καταφέρουμε σήμερα.

Κανείς μάλιστα δεν μπορεί να αποκλείσει, σύμφωνα με πληροφορίες του «Πρώτου ΘΕΜΑτος», μια πιθανή ανάλογη κίνηση αντίστοιχης διαδραστικής εμπειρίας με όπλο την τεχνολογία σε άλλα κορυφαία μουσεία, καθώς είναι γνωστό ότι η ψηφιακή αναπαράσταση σε αυτή τη μορφή αλλά όχι σε τέτοια κλίμακα ξεκίνησε από το νέο Μουσείο της Ακρόπολης, όπου ο επισκέπτης μπορεί να δει ακόμα και σήμερα πώς ήταν με ακρίβεια ο Παρθενώνας την εποχή εκείνη και τι μορφές, αλλά και τι χρώματα, κυριαρχούσαν στα αετώματα ή στις μετόπες.

«Με την ψηφιακή αναπαράσταση του πανελλήνιου ιερού της Αρχαίας Ολυμπίας, η πολιτιστική κληρονομιά, αλλά και οι αξίες του Ολυμπισμού, της ειρήνης, της αρμονίας, της αριστείας, της ευγενούς άμιλλας, γίνονται προσβάσιμες σε όλο τον κόσμο, σε όλο τον πλανήτη, μέσω της χρήσης τεχνολογίας αιχμής.

Το έργο ψηφιακής διατήρησης της πολιτιστικής κληρονομιάς της Αρχαίας Ολυμπίας μέσω της χρήσης τεχνολογιών τεχνητής νοημοσύνης και μεικτής πραγματικότητας, που υλοποιήθηκε μέσω πολιτιστικής χορηγίας της Microsoft, προβάλλει και αναδεικνύει τον μοναδικό και εμβληματικό αρχαιολογικό χώρο της Αρχαίας Ολυμπίας, συμβάλλει στην έρευνα και αποτύπωση των μνημείων, υποστηρίζει τον τουρισμό και την εξωστρέφεια της χώρας ως μιας σύγχρονης και ισχυρής δημοκρατίας με μεγάλο ιστορικό και πολιτισμικό παρελθόν και αναμφισβήτητη αναπτυξιακή δυναμική», δήλωσε χαρακτηριστικά κατά την παρουσίαση η υπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού Λίνα Μενδώνη.

Είναι η ίδια η υπουργός που προσπάθησε να εξηγήσει όχι μόνο τη σπουδαιότητα αλλά και τον σύνθετο χαρακτήρα αυτού του έργου λέγοντας πως «απαίτησε τη στενή συνεργασία ομάδων εξειδικευμένων στελεχών και από τις δύο πλευρές, τεχνικών φωτογραμμετρικής αποτύπωσης και πληροφορικής, μηχανικών λογισμικού, αρχαιολόγων, αρχιτεκτόνων, νομικών κ.ά., που πέραν των αναμενόμενων δυσκολιών συντονισμού της προσπάθειας ανθρώπων που προέρχονται από πολύ διαφορετικούς κλάδους και έπρεπε για μία ακόμη φορά να βρουν στην Ολυμπία έναν “κοινό τόπο”, αναπτύσσοντας μια αμοιβαία κατανοητή τεχνική και επιστημονική γλώσσα, χρειάστηκε να υπερβούν και τις δυσχέρειες που γέννησε η ανάγκη της εξ αποστάσεως επικοινωνίας και εργασίας λόγω της πανδημίας». Αλλά δεν ήταν μόνο αυτή η δυσκολία που είχαν να αντιμετωπίσουν οι επιστήμονες, καθώς επεδίωκαν όσο δυνατόν μεγαλύτερη ακρίβεια στην ψηφιακή αποκατάσταση και αναπαράσταση των μνημείων και ως εκ τούτου είχαν την ανάγκη από αντίστοιχες συσκευές υψηλής τεχνολογίας.

Δεδομένου, όμως, ότι την ίδια στιγμή δεν ήθελαν να αποκλείσουν κανέναν από το να έχει πρόσβαση σε αυτή τη μοναδική εμπειρία έπρεπε να ακολουθηθεί ένας άλλος δρόμος, ο οποίος θα επέτρεπε όχι μόνο αυτό που ήταν δυνατόν να επιτευχθεί μέσω της τεχνολογίας αλλά και αυτό που ήταν θεμιτά και δεοντολογικά ορθό.

Ταυτόχρονα δεν έπρεπε μόνο να εξηγηθεί ο πρότερος και αρχικός χαρακτήρας των μνημείων με βάση ένα αυστηρό επιστημονικό υπόβαθρο αλλά με έναν τρόπο, όσο γίνεται σε μεγαλύτερο επιτρεπτό βαθμό, εύληπτο ώστε να μπορεί να γίνει κατανοητό από τον ευρύ κόσμο, ενώ δεν έπρεπε να παραγνωριστεί και ο ψυχαγωγικός χαρακτήρας που καλούνται να έχουν τέτοια ψηφιακά έργα. Οι αναπαραστάσεις, πάντως, δείχνουν τελικά με τον πιο ζωντανό και όμορφο τρόπο τη σπουδαιότητα των μνημείων και το τεράστιο μέγεθος αυτής της κληρονομιάς που μας αφορά ακόμα ικανοποιώντας αυτό το διευρυμένο φάσμα των απαιτήσεων.

Πώς έγινε η συμφωνία του πρωθυπουργού με τη Microsoft στο Νταβός

«Το έργο “Αρχαία Ολυμπία: Κοινός Τόπος” είναι ένας μοναδικός τρόπος να γνωρίσεις την πολιτιστική κληρονομιά της Ελλάδας. Οι επισκέπτες από ολόκληρο τον κόσμο μπορούν να “επισκεφθούν” μέσα από την ψηφιακή απεικόνιση τον χώρο όπως ήταν στην αρχαιότητα και να βιώσουν την ιστορία και τις αξίες που πρεσβεύει χρησιμοποιώντας την τεχνολογία της επαυξημένης πραγματικότητας», δήλωσε σχετικά ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης και μόνο τυχαία δεν ήταν η παρουσία του στην Ολυμπία μαζί με αυτή του προέδρου της Microsoft Μπραντ Σμιθ, ο οποίος είπε πως «το έργο για την ψηφιακή διατήρηση της Αρχαίας Ολυμπίας αποτελεί ένα σημαντικό επίτευγμα στον τομέα της ανάδειξης της πολιτιστικής κληρονομιάς. Φέρνει κοντά τον ανθρώπινο παράγοντα και την τεχνολογία αιχμής και προσκαλεί τις επόμενες γενιές να εξερευνήσουν το παρελθόν μας με νέους τρόπους».

Ολα μάλιστα ξεκίνησαν έναν χρόνο πριν, στο Νταβός, στη συνάντηση που είχε ο πρωθυπουργός κ. Μητσοτάκης με τον πρόεδρο της Microsoft κ. Σμιθ, ο οποίος εξέφρασε στον πρωθυπουργό τη βούληση και την επιθυμία εκ μέρους της εταιρείας του να προσφέρει, στο πλαίσιο του παγκόσμιου Προγράμματος Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης «AI (Artificial Intelligence) for Good», μια μεγάλη χορηγία στη χώρα μας για να προβάλει έναν μεγάλης σημασίας πολιτιστικό χώρο όπως είναι αυτός της Αρχαίας Ολυμπίας.

Ετσι τελικά συμφωνήθηκε να προχωρήσουν σε συνεργασία και να φέρουν εις πέρας το παγκοσμίου ενδιαφέροντος φιλόδοξο αυτό έργο που θα τύγχανε της μεγάλης πολιτιστικής χορηγίας της Microsoft και θα είχε ως φορέα σχεδιασμού και υλοποίησης το υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού: στόχος ήταν να προβληθεί με κάθε τρόπο τόσο ο αρχαιολογικός χώρος και τα ανεκτίμητης αξίας μνημεία του αλλά και να αναδειχθούν εκ νέου οι αρχές και οι αξίες του Ολυμπισμού με τη χρήση εξελιγμένων τεχνολογιών τεχνητής νοημοσύνης και επαυξημένης πραγματικότητας.

Ετσι σχεδιάστηκε και υλοποιήθηκε υπό την επιστημονική εποπτεία του υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού το «Αρχαία Ολυμπία: Κοινός Τόπος», το οποίο, όπως τόνισε και η υπουργός κ. Μενδώνη «είναι πολυεπίπεδο, αφού στόχο έχει, με αφετηρία την τρισδιάστατη φωτογραμμετρική αποτύπωση, τεκμηρίωση και μοντελοποίηση της υφιστάμενης κατάστασης του αρχαιολογικού χώρου της Ολυμπίας και των μνημείων της, να αποκαταστήσει ψηφιακά στη μορφή που με βάση τα διαθέσιμα στοιχεία της επιστημονικής έρευνας υφίσταντο την εποχή της μεγάλης ακμής του ιερού».

Τελικός στόχος μάλιστα ήταν η ανάπτυξη ψηφιακών εφαρμογών για ηλεκτρονικούς υπολογιστές, φορητές συσκευές (κινητά τηλέφωνα και τάμπλετ), αλλά και το σύστημα γυαλιών μεικτής και επαυξημένης πραγματικότητας Microsoft HoloLens, που θα έδιναν τη δυνατότητα απομακρυσμένης εικονικής περιήγησης στον χώρο του ιερού, εντυπωσιακές αναπαραστάσεις των μνημείων σε πραγματικό χρόνο για τους επισκέπτες του χώρου, καθώς και ένα σύστημα άκρως εντυπωσιακής εμπειρίας εμβύθισης σε περιβάλλον εικονικής πραγματικότητας με χρήση ολογραμμάτων.

Ετσι μέσω της πρωτοβουλίας της «AI for Cultural Heritage» η Microsoft συνεργάστηκε με την εταιρεία τεχνολογίας Iconem, η οποία ειδικεύεται στην ψηφιοποίηση ιστορικών τοποθεσιών σε 3D, για να δημιουργήσει το θεμελιώδες μοντέλο της Αρχαίας Ολυμπίας. Χρησιμοποιώντας επίγειες κάμερες και drones για τη λήψη εκατοντάδων χιλιάδων εικόνων του αρχαιολογικού χώρου, η Microsoft AI επεξεργάστηκε στη συνέχεια τις εικόνες για να δημιουργήσει μοντέλα τόσο ακριβή, που αποδίδονται ως φωτορεαλιστικά.

Η συνεργασία μεταξύ του ελληνικού υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού και της Microsoft έφερε κοντά ανθρώπους από διαφορετικά υπόβαθρα -θεωρητικά και τεχνικά, όπως αρχαιολόγους, αρχιτέκτονες και προγραμματιστές- και από διάφορα μέρη του κόσμου για να εργαστούν, να βρουν νέους τρόπους για να ξεπεράσουν τις προκλήσεις και τελικά να βρουν ένα κοινό έδαφος για να ζωντανέψει αυτό το έργο.

Οχι μόνο για να διατηρήσει το παρελθόν με τη χρήση της τεχνολογίας AI, αλλά και για να οδηγήσει αυτές τις αρχές στο μέλλον και να δώσει την αφορμή στους επισκέπτες της Αρχαίας Ολυμπίας να ζήσουν μια συναρπαστική εμπειρία. Και τελικά τα κατάφεραν κάνοντας την αρχή, ώστε να μπορέσουν ενδεχομένως να ακολουθήσουν κι άλλοι αρχαιολογικοί χώροι και μνημεία.

Είναι, όντως, τρομερό να σκεφτεί κανείς ότι μοιάζει να μην πέρασε μια μέρα από τότε που ο περιηγητής Παυσανίας, θέλοντας να μεταφέρει στο αναγνωστικό κοινό τη σπουδαιότητα του ναού και την επιβλητικότητα του αγάλματος του Δία περιέγραφε με κάθε λεπτομέρεια όχι μόνο πώς ακριβώς ήταν στημένο το θεόρατο άγαλμα, αλλά και πώς είχε τοποθετηθεί στη χρυσή ασπίδα του Δία μια ανάγλυφη αναπαράσταση της Γοργόνας Μέδουσας και ένα επίγραμμα που έλεγε για ποιο λόγο φτιάχτηκε ο ναός στην περιοχή - ας μην ξεχνάμε ότι ο ναός είναι αυστηρού δωρικού ρυθμού, κατασκευασμένος από ατόφιο παριανό μάρμαρο από τους Σπαρτιάτες για να θυμίζουν τη νίκη τους στην Τανάγρα κόντρα στους Αργείους, Αθηναίους και Ιωνες το 457 π.Χ. Με τον ναό αυτό κατάφεραν τελικά οι Σπαρτιάτες να δείξουν ότι η επιβλητικότητα και η ομορφιά δεν είναι αποκλειστικό προνόμιο των Αθηναίων και των Ιώνων για να μπορούμε τώρα μέσω της τεχνολογίας, τόσους αιώνες μετά, να συνειδητοποιήσουμε με ακρίβεια τους λόγους.