Πάτρα: Πήγαμε στα "Ματωμένα Χώματα" - Μία παράσταση με ένταση, συναισθηματική φόρτιση και καλές ερμηνείες -ΔΕΙΤΕ ΦΩΤΟ

Καθόλου εύκολο εγχείρημα να αποδώσεις θεατρικά το εμβληματικό μυθιστόρημα της Μικρασιάτισσας Διδώς Σωτηρίου «Ματωμένα Χώματα» που πρωτοκυκλοφόρησε το 1962, πριν ακριβώς 60 χρόνια. Ωστόσο το επιχείρησε ο σκηνοθέτης Γιώργος Παλούμπης έχοντας μαζί του έναν εξαιρετικό, δεμένο θίασο που έπαιξε σε όλη τη διάρκεια των σχεδόν δυόμιση ωρών που κρατά η παράσταση «Ματωμένα Χώματα» με νεύρο, συναίσθημα μεταφέροντας μας την ένταση των στιγμών εκείνης της δύσκολης πράγματι εποχής που κορυφώθηκε με την τραγικότερη σελίδα της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας, την Μικρασιατική καταστροφή τον Σεπτέμβρη του 1922.

Την παράσταση φιλοξένησε στο πρόγραμμα του το Διεθνές Φεστιβάλ Πάτρας το βράδυ της Τρίτης 26 Ιουλίου 2022 στο Θερινό δημοτικό θέατρο επί της Γιάννη Ρίτσου πλάι στο Παμπελοποννησιακό στάδιο, το οποίο και γέμισε παρά τις συνθήκες καύσωνα που επικρατούσαν και το ότι η Πάτρα όπως όλες οι μεγάλες πόλεις έχουν αρχίσει να αδειάζουν.

Μέσα από την παράσταση που ξεκίνησε με την ανάγνωση ενός σύντομου σημειώματος που κατέληγε λέγοντας "στεκόμαστε σε όλα τα θύματα εκμετάλλευσης και τους αφιερώνουμε την παράσταση", ο θεατής (και το κοινό ήταν όλων των ηλικιών ακόμη και παιδιά του δημοτικού σχολείου) ήρθε σε επαφή με το αριστουργηματικό, πυκνό και τόσο αληθινό κείμενο της Διδώς Σωτηρίου με κεντρικό άξονα το πρόσωπο ενός λαϊκού παιδιού από τον Κιρκιντζέ του ν. Αιδινίου της Μικράς Ασίας, τον Μανώλη Αξιώτη που θα ζήσει από το 1914 και έπειτα όλη τη συμφορά, αρχικά την επιστράτευση ως Οθωμανός πολίτης στα τάγματα εργασίας όπου οι συνθήκες ήσαν απάνθρωπες με τη ψείρα, τον τύφο και τη βρώμα να πρωτοστατούν και τη λιποταξία να φαντάζει ως η μόνη έσχατη και απέλπιδα λύση. Και από κει τον ξαναβλέπουμε να επιστρέφει στο χωριό του, στη μάνα και τα αδέλφια του και κατόπιν να γίνεται πλέον στρατιώτης του ελληνικού στρατού που το 1919 αποβιβάστηκε στα Μικρασιατικά παράλια ξεκινώντας ένα «όνειρο» χωρίς συμπαραστάτες όπως αποδείχτηκε, το όνειρο της Μεγάλης Ιδέας που έμελλε να πνιγεί στο Σαγγάριο ποτίζοντας τη γη της Μικρασίας με πολύ αίμα.

Σε έπιανε η καρδιά σου ακούγοντας σημεία της αφήγησης. Έξυπνη η επιλογή να μπει ένας καταξιωμένος πρωταγωνιστής με υποβλητική φωνή όπως ο Νικήτας Τσακίρογλου ως ο αφηγητής επί σκηνής που ήταν κατά ένα τρόπο ο ίδιος ο Αξιώτης γερασμένος πλέον. Στην αρχική διανομή χωρίς ωστόσο τελικά να παίξει ήταν ο Κώστας Καζάκος, της ίδιας γενιάς και θεατρικής αξίας και πορείας με τον Τσακίρογλου. Βέβαια η παρουσία του Νικήτα Τσακίρογλου που στην κορύφωση της παράστασης στο τέλος σε έκανε να ανατριχιάσεις ακούγοντας τον να λέει «Ανάθεμα στους αίτιους του πολέμου», θα μπορούσε ενδεχομένως να είχε αξιοποιηθεί και λίγο καλύτερα μιας και στο μεγαλύτερο μέρος ήταν απλώς καθισμένος στην άκρη της σκηνής και κάθε τόσο αφηγείτο μέρη του έργου. Ωστόσο ήταν μία παρουσία που προσέδιδε κύρος, στιβαρότητα γι’ αυτό και εισέπραξε το πιο ζεστό χειροκρότημα από το κοινό.

Οι θεατές πάντως επιφύλαξαν θερμό χειροκρότημα και για τον Μιχάλη Σαράντη, έναν εξαιρετικό ηθοποιό από τις νέες δυνάμεις του θεάτρου μας ως ο Μανώλης Αξιώτης νέος αλλά και για τον Αντίνοο Αλμπάνη ως Νικήτα Δροσάκη, τον μορφωμένο στρατιώτη με τον οποίο συνυπηρετεί στο ίδιο τάγμα ο Αξιώτης, καθώς και για όλους τους ηθοποιούς. Πρόκειται για ένα 15μελή θίασο συν τους δύο μουσικούς που στο πλάι της σκηνής απέδιδαν live την πρωτότυπη μουσική του Κώστα Νικολόπουλου σε ροκ αποχρώσεις, γεγονός που η αλήθεια είναι πως ξένισε ορισμένους από τους θεατές και μπορεί να βοηθούσε στην ατμόσφαιρα της έντασης της αφήγησης των τεκταινόμενων ωστόσο την ίδια ώρα έμοιαζε και "ξένο σώμα" με την πλούσια ανατολίτικη, σμυρναίικη μουσική παράδοση. Από την άλλη, από τα πρωτότυπα, ευρηματικά στοιχεία ήταν και η χρήση του μπερντέ του θεάτρου σκιών, όπως στην σκηνή της πυρπόλησης της Σμύρνης για να πάρουν στη συνέχεια θέση, αυθεντικά πλάνα, φωτογραφίες από την αποφράδα ημέρα της καταστροφής και πυρπόλησης της άλλοτε κοσμοπολίτικης Σμύρνης.

«Εμείς για ποιον πολεμάμε;», «μας ξαμόλησε στη Μ. Ασία ο Βενιζέλος κυνηγώντας την Μεγάλη Ιδέα των δύο ηπείρων και των πέντε θαλασσών», «βαρεθήκαμε να πολεμάμε», «η κανονιά δεν ρίχτηκε και η εντολή δεν δόθηκε στα καράβια να σώσουν τον κόσμο», και άλλα τέτοια οδυνηρά και πραγματικά ακούστηκαν στη διάρκεια της παράστασης που είχε δυνατό ρυθμό, εναλλαγή πολλών σκηνών και ένταση που έφτανε στο κοινό όσο κι αν ορισμένες φορές η ένταση των ηθοποιών ξέφευγε σε σημείο να φωνάζουν που ήταν ενίοτε ενοχλητικό για το θεατή.

Από την παράσταση αυτή που δικαίως προσελκύει το κοινό, φεύγει ο θεατής βαθιά σκεπτικός και προβληματισμένος για τα κακά του πολέμου, τα συμφέροντα των μεγάλων δυνάμεων, το διαίρει και βασίλευε που πάντα επιδίωκαν στον ελληνικό λαό.

Τέλος πρέπει να επισημάνουμε για ακόμη μία φορά την ακαταλληλότητα του νέου αυτού θερινού θεάτρου, να φιλοξενήσει τέτοιες παραστάσεις. Το λέμε αυτό μιας και αρκετές σκηνές του έργου ήταν στημένες κάτω από τη σκηνή με συνέπεια οι θεατές που κάθονταν στις καρέκλες να μην μπορούν να δουν ούτε προσπαθώντας και κουνώντας τα κεφάλια τους αριστερά δεξιά. Τελικά είναι προτιμότερες οι θέσεις στις κερκίδες πίσω κι ας είναι πιο μακρινή η απόσταση και δεν μπορείς να δεις καθαρά.

Παρούσα όπως πάντα στο θερινό Δημοτικό θέατρο ήταν η πρόεδρος του Πολιτιστικού Οργανισμού του Δήμου Πατρέων Κατερίνα Γεροπαναγιώτη που συνεχάρη τους συντελεστές της παράστασης. Επίσης παρέστη και ο Δήμαρχος Πατρέων Κώστας Πελετίδης, ο οποίος και συνεχάρη ιδιαιτέρως τον Νικήτα Τσακίρογλου.