Ιοί ηλικίας 15.000 ετών απειλούν την ανθρωπότητα

Η επόμενη πανδημία δεν θα προέλθει από νυχτερίδες ή πουλιά… Είναι πολύ πιθανότερο να προέλθει από τους παγετώνες που λιώνουν.

Η ανάλυση μίας λίμνης της Αρκτικής υποδηλώνει ότι ιοί και βακτήρια εγκλωβισμένα στον πάγο θα μπορούσαν να «ξυπνήσουν» ξανά και να μολύνουν την άγρια ζωή. Κατά συνέπεια η επόμενη πανδημία μπορεί να προέλθει από ύλη που θα έρθει στην επιφάνεια από το λιώσιμο των πάγων, σύμφωνα με νέα δεδομένα που φέρνει στο φως η εφημερίδα Guardian.

Η γενετική ανάλυση του εδάφους και των ιζημάτων της λίμνης από τη λίμνη Hazen στην Αρκτική, τη μεγαλύτερη λίμνη γλυκού νερού στον κόσμο, υποδηλώνει ότι ο κίνδυνος διάχυσης του ιού, όπου ένας ιός μολύνει έναν νέο ξενιστή για πρώτη φορά, μπορεί να είναι υψηλότερος κοντά στο λιώσιμο των παγετώνων.

Τα ευρήματα υποδηλώνουν ότι καθώς οι παγκόσμιες θερμοκρασίες αυξάνονται λόγω της κλιματικής αλλαγής, γίνεται πιο πιθανό οι ιοί και τα βακτήρια που βρίσκονται εγκλωβισμένα σε παγετώνες και μόνιμο παγετό να «ξαναξυπνήσουν» και να μολύνουν την τοπική άγρια ζωή, ιδιαίτερα καθώς η εμβέλειά τους μετατοπίζεται επίσης πιο κοντά στους πόλους.

Για παράδειγμα, το 2016 ένα ξέσπασμα επιδημίας άνθρακα στη βόρεια Σιβηρία που σκότωσε ένα παιδί και μόλυνε τουλάχιστον άλλα επτά άτομα αποδόθηκε σε ένα κύμα καύσωνα που έλιωσε τον μόνιμο πάγο και έφερε στην επιφάνεια ένα μολυσμένο κουφάρι ταράνδου. Πριν από αυτό, το τελευταίο ξέσπασμα στην περιοχή ήταν το 1941.

Για να κατανοήσουν καλύτερα τον κίνδυνο που ενέχουν οι παγωμένοι ιοί, η Stéphane Aris-Brosou και οι συνάδελφοί της στο Πανεπιστήμιο της Οττάβα στον Καναδά συνέλεξαν δείγματα εδάφους και ιζημάτων από τη λίμνη Hazen, κοντά στο σημείο όπου έρεαν μικρές, μεσαίες και μεγάλες ποσότητες λιωμένου νερού από τοπικούς παγετώνες.

Στη συνέχεια, ανέλυσαν την αλληλουχία RNA και DNA σε αυτά τα δείγματα για να αναγνωρίσουν «υπογραφές» που ταιριάζουν στενά με εκείνες των γνωστών ιών, καθώς και πιθανών ζωικών, φυτικών ή μυκητιακών ξενιστών και «έτρεξαν» έναν αλγόριθμο που αξιολόγησε την πιθανότητα αυτοί οι ιοί να μολύνουν άσχετες ομάδες οργανισμών.

Ιοί ηλικίας 15.000 ετών
Η έρευνα, που δημοσιεύτηκε στο Proceedings of the Royal Society B, πρότεινε ότι ο κίνδυνος διάχυσης ιών σε νέους ξενιστές ήταν υψηλότερος σε τοποθεσίες όπου έρεαν μεγάλες ποσότητες παγετώνων – μια κατάσταση που γίνεται πιο πιθανή όσο το κλίμα θερμαίνεται. Η ομάδα δεν υπολόγισε πόσοι από τους ιούς που εντόπισαν ήταν προηγουμένως άγνωστοι, κάτι που σχεδιάζει να κάνει τους επόμενους μήνες, ούτε αξιολόγησε εάν αυτοί οι ιοί ήταν ικανοί να προκαλέσουν μόλυνση.

Ωστόσο, άλλες πρόσφατες έρευνες έχουν προτείνει ότι άγνωστοι ιοί μπορούν, και το κάνουν, περιπλανώμενοι στους πάγους του παγετώνα. Για παράδειγμα, πέρυσι, ερευνητές στο Πανεπιστήμιο του Οχάιο στις ΗΠΑ ανακοίνωσαν ότι βρήκαν γενετικό υλικό από 33 ιούς – 28 από αυτούς νέοι– σε δείγματα πάγου που ελήφθησαν από το οροπέδιο του Θιβέτ στην Κίνα. Με βάση τη θέση τους, οι ιοί υπολογίζεται ότι είναι περίπου 15.000 ετών.

Το 2014, επιστήμονες στο Εθνικό Κέντρο Επιστημονικής Έρευνας της Γαλλίας στην Aix-Marseille κατάφεραν να αναβιώσουν έναν γιγάντιο ιό που απομόνωσαν από τον μόνιμο πάγο της Σιβηρίας, καθιστώντας τον ξανά μολυσματικό για πρώτη φορά μετά από 30.000 χρόνια. Ο συγγραφέας της μελέτης, Jean-Michel Claverie, είπε στο BBC εκείνη την εποχή ότι η αποκάλυψη στρωμάτων πάγου θα μπορούσε να είναι «μια συνταγή για καταστροφή».

Ακόμα κι έτσι, η ομάδα της Aris-Brosou προειδοποίησε ότι η πρόβλεψη υψηλού κινδύνου διάχυσης δεν ήταν ίδια με την πρόβλεψη πραγματικών διασπορών ή πανδημιών. «Εφόσον οι ιοί και οι «φορείς γεφυρών» τους δεν υπάρχουν ταυτόχρονα στο περιβάλλον, η πιθανότητα δραματικών γεγονότων παραμένει πιθανώς χαμηλή», έγραψαν.

Η κλιματική αλλαγή
Από την άλλη πλευρά, η κλιματική αλλαγή προβλέπεται να αλλάξει το φάσμα των υπαρχόντων ειδών, φέρνοντας πιθανώς νέους ξενιστές σε επαφή με αρχαίους ιούς ή βακτήρια, όπως αναφέρει ο Guardian. «Το μόνο που μπορούμε να υποστηρίξουμε με σιγουριά είναι ότι καθώς οι θερμοκρασίες αυξάνονται, ο κίνδυνος μετάδοσης σε αυτό το συγκεκριμένο περιβάλλον αυξάνεται», δήλωσε. «Θα οδηγήσει αυτό σε πανδημίες; Δεν ξέρουμε απολύτως».

Ωστόσο, «χρειάζεται επειγόντως να εξερευνήσουμε τους μικροβιακούς κόσμους σε όλο τον πλανήτη μας για να κατανοήσουμε τους κινδύνους σε αυτό το πλαίσιο», είπε. «Δύο πράγματα είναι πολύ ξεκάθαρα τώρα. Πρώτον, ότι η Αρκτική θερμαίνεται γρήγορα και οι μεγαλύτεροι κίνδυνοι για την ανθρωπότητα είναι από την επιρροή της στο κλίμα μας. Δεύτερον, ότι οι ασθένειες από αλλού βρίσκουν το δρόμο τους στις ευάλωτες κοινότητες και τα οικοσυστήματα της Αρκτικής» λέει ο Άρουιν Έντουαρντς, διευθυντής του Διεπιστημονικού Κέντρου για την Περιβαλλοντική Μικροβιολογία στο Πανεπιστήμιο Aberystwyth.