Ο ουρανός τον Νοέμβριο

Τα βράδια του Νοεμβρίου ο αστερισμός του Ταύρου βρίσκεται στο προσκήνιο, μαζί με τα σμήνη, τα νεφελώματα και τις βροχές μετεώρων που «φέρνει» μαζί του

Στο άρθρο αυτό θα δούμε τις θέσεις των αστερισμών και των ουράνιων σωμάτων κατά τη διάρκεια του Νοεμβρίου 2022.

Τις πρωινές ώρες των ημερών του Νοεμβρίου, θα έχουμε την ευκαιρία να παρατηρήσουμε τον Αρκτούρο χαμηλά στον ουρανό, κοιτώντας ανατολικά. Το λαμπερό πορτοκαλί αστέρι θα ξεχωρίζει στο λυκαυγές, μέχρι να χαθεί στα χρώματα της ανατολής.

Πριν το χάραμα, στα ανατολικά-νοτιοανατολικά επανεμφανίζεται και ο αστερισμός της Παρθένου, με τον αστέρα Στάχυ να διακρίνεται χαμηλά στον ορίζοντα. Εκεί κοντά θα βρούμε και τον αστερισμό του Βορείου Στέφανου, με το γνωστό ημικυκλικό του σχήμα.

Στον πρωινό ανατολικό ουρανό δεσπόζουν οι αστερισμοί του Βόρειου Στέφανου, του Βοώτη και της Παρθένου. Ξεχωρίζουν ο Αρκτούρος και ο Στάχυς, δύο από τα λαμπρότερα αστέρια του ουρανού.

Λίγο μετά το ηλιοβασίλεμα, κοιτώντας νοτιοδυτικά θα δούμε τον αστερισμό του Τοξότη. Πρόκειται για τον εντυπωσιακό αστερισμό με τα πολυάριθμα αντικείμενα Messier και το κέντρο του Γαλαξία μας, τον οποίο θαυμάσαμε τα βράδια του καλοκαιριού. Ο αστερισμός θα πάψει να είναι ορατός τη νύχτα, καθώς θα ανατέλλει μαζί με τον Ήλιο και θα αποκρύπτεται από το φως του. Θα τον ξαναδούμε στον ουρανό τα πρωινά του Φεβρουαρίου.

Ο αστερισμός του Τοξότη, καθώς οδεύει προς τη δύση. Δε θα είναι ορατός τους επόμενους μήνες στον νυχτερινό ουρανό.

Ο μήνας του Νοεμβρίου είναι ο καλύτερος μήνας για την παρατήρηση του αστερισμού του Ταύρου και των ουράνιων αντικειμένων που τον συνοδεύουν. Πρόκειται για έναν αστερισμό που μπορούμε να εντοπίσουμε τα βράδια αρχικά κοιτώντας ανατολικά, αλλά όσο περνούν οι ώρες ψηλότερα στον ουρανό και προς τον νότο. Γειτονεύει με τους γνωστούς μας ήδη αστερισμούς των Διδύμων, του Ηνίοχου και του Ωρίωνα.

Το πιο λαμπρό αστέρι του αστερισμού του Ταύρου είναι ο Αλντεμπαράν, ένας κόκκινος γίγαντας αστέρας με μάζα παρόμοια με του Ήλιου μας και ηλικία 6,4 δισεκατομμύρια έτη. Βρίσκεται κοντά στο τέλος της ζωής του. Γύρω από τον αστέρα περιφέρεται ένας αέριος γίγαντας πλανήτης, ο Aldebaran b.

Το εντυπωσιακότερο ουράνιο αντικείμενο στον αστερισμό του Ταύρου είναι οι «Πλειάδες» (Pleiades/Messier 45). Πρόκειται για ένα ανοιχτό αστρικό σμήνος1, γνωστό στην Ελλάδα και με την ονομασία «Πούλια». Οι Πλειάδες περιέχουν πάνω από 1.000 άστρα, με 7 από αυτά να είναι ορατά με γυμνό μάτι και να έχουν έντονο γαλάζιο χρώμα. Υπό πολύ καλές συνθήκες, μπορούν να γίνουν ορατά με γυμνό μάτι μέχρι και 14 αστέρια από το σμήνος. Θα εντοπίσουμε εύκολα τις Πλειάδες σε σκοτεινό ουρανό, χωρίς ειδικό εξοπλισμό. Βέβαια, για να τις παρατηρήσουμε πιο προσεκτικά απαιτείται να χρησιμοποιήσουμε κιάλια ή τηλεσκόπιο.

Οι Πλειάδες ήταν σύμφωνα με τη μυθολογία επτά αδερφές, κόρες του τιτάνα Άτλαντα και της Ωκεανίδας Πλειόνης. Μια εκδοχή του μύθου αναφέρει πως οι Πλειάδες τοποθετήθηκαν στον ουρανό γιατί τις κυνηγούσε ο Ωρίωνας, του οποίου ο αστερισμός βρίσκεται κοντά στο σμήνος των Πλειάδων. Σύμφωνα με μια άλλη εκδοχή, οι Πλειάδες αυτοκτόνησαν από τη στεναχώρια τους μετά την τιμωρία του πατέρα τους, του Άτλαντα, ή μετά τον χαμό των αδερφών τους, των Υάδων.

Οι «Υάδες» είναι ένα ακόμα ανοιχτό αστρικό σμήνος στον αστερισμό του Ταύρου. Θα τις εντοπίσουμε κοντά στον αστέρα Αλντεμπαράν. Αν και πρόκειται για ένα λιγότερο εντυπωσιακό αστρικό σμήνος από τις Πλειάδες, οι Υάδες είναι το κοντινότερο ανοιχτό αστρικό σμήνος στη Γη, σε απόσταση μόλις 153 ετών φωτός.

Ένα ακόμα εντυπωσιακό ουράνιο αντικείμενο, το «Νεφέλωμα του Καρκίνου» (Crab Nebula/Messier 1), βρίσκεται στον αστερισμό του Ταύρου. Πρόκειται για ένα υπόλειμμα έκρηξης supernova, η οποία είχε παρατηρηθεί από Κινέζους αστρονόμους το έτος 1054. Το νεφέλωμα μέσα από μικρά τηλεσκόπια φαίνεται να έχει το σχήμα ενός καβουριού, απ’ όπου προκύπτει και το όνομά του.

Στον αστερισμό του Ταύρου βρίσκονται τα ακτινοβόλα σημεία των βροχών μετεώρων «Βόρειες Ταυρίδες» (η διεθνής ονομασία τους είναι Northern Taurids) και «Νότιες Ταυρίδες» (η διεθνής ονομασία τους είναι Southern Taurids). Τα μετέωρα της πρώτης βροχής προέρχονται από τον κομήτη 2P Encke, ενώ της δεύτερης από τον κομήτη 2004 TG10. Πρόκειται για μικρά σωματίδια σκόνης που φλέγονται όταν εισέρχονται στην ατμόσφαιρα της Γης, προκαλώντας τα γνωστά σε όλους «πεφταστέρια». Η βροχή των Βόρειων Ταυρίδων θα κορυφωθεί στις 12 Νοεμβρίου και των Νότιων Ταυρίδων λίγες ημέρες πριν, στις 4 του μηνός.

Η τελευταία βροχή μετεώρων για τον μήνα Νοέμβριο θα κορυφωθεί τη νύχτα της 17ης Νοεμβρίου. Πρόκειται για τις «Λεοντίδες» (η διεθνής ονομασία τους είναι Leonids). Το ακτινοβόλο σημείο της βροχής είναι στον αστερισμό του Λέοντα και τα μετέωρα προέρχονται από τον κομήτη Tempel-Tuttle.

Ο αστερισμός του Λέοντα και το ακτινοβόλο σημείο της βροχής μετεώρων «Λεοντίδες» (στην εικόνα, Leonids)
Οι πλανήτες Άρης, Δίας και Κρόνος θα είναι ορατοί τα βράδια του Νοεμβρίου.

Τέλος, σε ό,τι αφορά τη Σελήνη, η φάση του πρώτου τετάρτου παρατηρείται το πρωί της 1ης Νοεμβρίου, η πανσέληνος στις 8 Νοεμβρίου στον αστερισμό του Κριού και το τρίτο τέταρτο στις 16 Νοεμβρίου. Η Σελήνη θα βρίσκεται στη φάση της νέας σελήνης στις 24 Νοεμβρίου. Ωστόσο, κατά τη φάση της νέας σελήνης δεν μπορεί να παρατηρηθεί, καθώς το ημισφαίριο το οποίο είναι στραμμένο προς τη Γη δε φωτίζεται από τον Ήλιο. Στις 8 Νοεμβρίου θα πραγματοποιηθεί ολική σεληνιακή έκλειψη. Ωστόσο, η έκλειψη δε θα είναι ορατή από τη χώρα μας καθώς την ώρα που θα πραγματοποιηθεί, η Σελήνη θα βρίσκεται κάτω από τον ορίζοντα.

ΠΗΓΗ