Πόσο έχει αλλάξει ο κόσμος τα τελευταία 50 χρόνια*;

Δώρωωωω, Δώρωωωω, τηλέφωνο!

της Χρυσής Κασσιανής Καραπαναγιώτη, Αναπλ. Καθηγήτρια, Τμήμα Χημείας, Πανεπιστήμιο Πατρών

Ξεκινώ να γράψω το κείμενο για τις διαφορές που έχει φέρει στη ζωή μας η τεχνολογία τα τελευταία 50 χρόνια. Τυχαίνει να βρίσκομαι στο χωριό μου, τα Κρινόφυτα, στις βουνοκορφές των Αροανίων και να κάθομαι στο μπαλκόνι για να γράψω τις λέξεις που τόσο συγκεκριμένα έχω σκεφτεί. Ωστόσο κοιτάζω γύρω μου και η έμπνευση τελικά έρχεται από αλλού και αλλάζει το θέμα. Παρατηρώ όλα τα σπίτια γύρω μου να έχουν από ένα έως δύο «πιάτα» για δορυφορική τηλεόραση. Την ίδια στιγμή ο φορητός μου υπολογιστής κουδουνίζει και με ειδοποιεί ότι «έχω μήνυμα». Πως γίνεται αυτό αφού δεν έχω σύνδεση στο χωριό καθώς έρχομαι μόνο για λίγες μέρες κάθε χρόνο; Το χωριό διαθέτει ασύρματο δίκτυο που έχει εγκατασταθεί από το Δήμο Καλαβρύτων για να διευκολύνει τα on-line μαθήματα των μαθητών του σχολείου. Το χωριό το χειμώνα έχει γύρω στους 80 με 100 κατοίκους.

Αναπολώ το χωριό όπως ήταν τη δεκαετία του 70, όσο μπορώ να θυμηθώ. Το σπίτι ήταν πέτρινο με τζάκι. Δεν είχε τρεχούμενο νερό και δεν υπήρχε τηλέφωνο ούτε και τηλεόραση. Για να μιλήσουμε με τους συγγενείς μας στην Πάτρα έπρεπε να πάμε στο «μαγαζί»*. Μπορούσε κανείς να πάρει τηλέφωνο και με τη χρήση του μετρητή να πληρώσει αντίστοιχα κάποιο αντίτιμο. Είχε μάλιστα και ένα ιδιαίτερο δωματιάκι ώστε να μπορεί κάποιος να μιλήσει με την ησυχία του μακριά από τα αδιάκριτα αυτιά των θαμώνων του καφενείου. Βέβαια αν κάποιος σήκωνε το ακουστικό στο δεύτερο τηλέφωνο που υπήρχε μέσα στο μαγαζί θα άκουγε τα πάντα. Άλλες φορές, για να αποφύγουμε τη χρέωση του τηλεφώνου, οι συγγενείς καλούσαν από την Πάτρα και έλεγαν ποιον ήθελαν και ότι θα καλέσουν πάλι μετά από 10 λεπτά. Τότε ή ο μαγαζάτορας θα φώναζε «Δώρωωωω, Δώρωωωω, τηλέφωνο» ή θα έστελνε ένα από τα παιδιά που θα ήταν στο μαγαζί να φωνάξουν ότι θα μας πάρουν τηλέφωνο σε λίγο. Και φυσικά τρέχαμε καθώς κάτι τέτοιο ήταν μεγάλο γεγονός που έσπαγε τη μονοτονία της ζωής στο χωριό. Αυτή τη λαχτάρα τη βλέπω ακόμα στους μεγαλύτερους συγγενείς μέσα στο σπίτι ακόμα και αν δεν μπορούν να περπατήσουν, όταν χτυπάει το τηλέφωνο τρέχουν να προλάβουν να απαντήσουν.

Θα αναρωτηθεί κάποιος τώρα που το πάω γιατί σήμερα ούτε πέτρινο σπίτι έχω αλλά ούτε και τηλέφωνο όπως έγραψα πριν. Τώρα λοιπόν όλα τα μέλη της οικογένειάς μου έχουν κινητό. Τα κινητά αυτά έχουν αναγνώριση κλήσεων, ξέρεις δηλαδή ποιος σε πήρε, έχουν τηλεφωνητή ή/και δέχονται μηνύματα. Κάποια έχουν σύνδεση με απεριόριστες κλήσεις ή δεδομένα. Έτσι λοιπόν κανείς δεν τρέχει να απαντήσει στο κινητό γιατί μπορεί να καλέσει αργότερα με την ησυχία του.

Τα κινητά επίσης έχουν σύνδεση στο διαδίκτυο. Η νύφη μου που είναι από το Μεξικό ετοιμάζει ένα γλυκό στην κουζίνα ακούγοντας από το κινητό της τις ειδήσεις του Μεξικού στα ισπανικά. Σήμερα η συνάδελφός μου από την Πορτογαλία μου έστειλε ένα μήνυμα στο κινητό ότι είδε το όνομά μου στο πρόγραμμα του συνεδρίου που θα γίνει τον επόμενο μήνα στη Ν. Κορέα για τα πλαστικά απορρίμματα στη θάλασσα και μου έκλεισε ραντεβού να συναντηθούμε για καφέ στο διάλειμμα της συνεδρίας μας. Εγώ χθες το απόγευμα μέσω βίντεο μπόρεσα να μιλήσω με το διδακτορικό μου φοιτητή που είναι στην Εύβοια και να λύσω κάποιες απορίες που είχα σε σχέση με τα αποτελέσματα της έρευνάς του.

Η ερώτηση επαναλαμβάνεται και ρωτά κάποιος, καλό είναι τώρα αυτό να δουλεύει κανείς στις διακοπές; Για μένα που δεν κάνω διακοπές από την έρευνα είναι καλό που μπορώ να δουλέψω οπουδήποτε και έτσι μπορώ να πάω στο χωριό μαζί με τους δικούς μου χωρίς να στεναχωρηθώ ή να αγχωθώ για το πως θα τα καταφέρω με τη δουλειά μου. Είναι ένα τεχνολογικό εργαλείο που ο καθένας θα το χρησιμοποιήσει όπως νομίζει. Μπορώ ανά πάσα στιγμή να δω την ερευνητική βιβλιογραφία ηλεκτρονικά μέσω των συστημάτων που είναι διαθέσιμα μέσω της Βιβλιοθήκης του Πανεπιστημίου Πατρών. Θυμάμαι παλιότερα που θα έπρεπε να πάω στο κτίριο της βιβλιοθήκης και να δανειστώ το έντυπο και να το κουβαλάω μαζί μου προσέχοντας μη το φθείρω. Αν τώρα τύχαινε να μην το έχει αυτό που ζητούσα η βιβλιοθήκη θα έπρεπε να το παραγγείλω και να μου το στείλουν από την Αθήνα. Μέχρι και από τη Νότια Αφρική μου είχαν στείλει με ταχυδρομείο τα πρακτικά ενός συνεδρίου να τα κρατήσω για 2 μήνες και να τα μελετήσω.

Ωστόσο η διαφορά είναι σημαντική και για τους κατοίκους του χωριού. Παραμένοντας απομονωμένοι, λόγω απόστασης, λόγω καιρικών φαινομένων αλλά και της απαιτητικής δουλειάς τους που χρειάζεται την καθημερινή παρουσία τους, έχουν ανοίξει για αυτούς δίοδοι επικοινωνίας. Μπορούν να μιλάνε με βιντεοκλήση στα παιδιά τους που μένουν στην Αθήνα και στους συγγενείς που είχαν φύγει στο εξωτερικό μετανάστες τα παλιά τα χρόνια. Ενημερώνονται καθημερινά για τον καιρό αλλά και τις ευκαιρίες χρηματοδότησης. Στο σπίτι τους μπαίνουν οι ειδήσεις και οι συνήθειες από άλλα μέρη όχι μόνο της Ελλάδας αλλά και ολόκληρου του κόσμου. *«μαγαζί» ήταν ένα από τα μπακάλικα και καφενεία που διέθετε κοινόχρηστο τηλέφωνο με μετρητή. 

Η τεχνολογία και η δημιουργία

του Νικόλα Μιτζάλη, δρ.Αρχιτεκτονικής ΕΜΠ

Εάν στην απάντηση του Le Corbusier στην πρόσκληση του Louis Kalff για το περίπτερο της Philips η μποτίλια είναι το αρχιτεκτονικό κέλυφος και το Ηλεκτρονικό Ποίημα ο οργανωμένος ήχος, η πιθανή συμφιλίωση του ανθρώπου με τις κατακτήσεις της τεχνικής ως επίγνωση «αναδιαστασιολόγησης των συγκρούσεων» δεν μπορεί παρά να είναι παρά μια απίθανη συμφιλίωση των εξουσιαζόμενων με τους εξουσιαστές τους.

Το κέλυφος λοιπόν του Ξενάκη και ο ήχος του Varèse δημιούργησαν ένα «υψηλό» αισθητικά και τεχνικά αποτέλεσμα που όμως δεν μπορεί να ιδωθεί αποκοπτόμενο από την λογική της κυριαρχίας. Το ίδιο και το περιεχόμενο του.

Η εξέλιξη της τεχνολογίας είναι μια  αδιατάρακτη πορεία με μετασχηματισμούς και εξελικτικά άλματα στο ιστορικό διηνεκές που καταδεικνύει την χρήση της ως εργαλείο μεταλλαγής της πραγματικότητας που περιβάλλει τον άνθρωπο και προσαρμογής της στις ανάγκες της εξουσίας. Η επινόηση, η συσσώρευση των τεχνολογικών πηγών και η πολυδιάστατη χρήση τους χρησιμοποιήθηκε πάντα από τα εξουσιαστικά συστήματα για την απελευθέρωση του κέρδους από την παραγωγή και κυρίως για την διευκόλυνση του ελέγχου και την διεύρυνση της εκμετάλλευσης. Η εργασία μετατράπηκε έτσι σε μια εργαλειακή, αυτοματοποιημένη δραστηριότητα ενώ η χρήση της τεχνολογίας για την αλλαγή της δομής της απασχόλησης οδήγησε σε κοινωνικές διαιρέσεις και αποκλεισμούς.

Η ουδετερότητα συνεπώς της τεχνολογίας είναι μια ψευδαίσθηση. Η πλειοψηφία των λαών καρπώνεται ελάχιστα από τα οφέλη της σε σχέση με εκείνα της ελίτ, εκείνης που αρχικά την δημιούργησε και είναι αυταπάτη η θεώρηση ότι στο μέλλον θα μπορέσει να αποκοπεί από την λογική της κυριαρχίας.

Το ίδιο ισχύει και για την εξέλιξη των σχεδιαστικών προγραμμάτων μέσω υπολογιστή. Η «μητέρα» όλων, το software CAD που εμφανίστηκε εμφατικά στο χώρο της αρχιτεκτονικής την δεκαετία του ’90, προέρχεται από την μετεξέλιξη του προγράμματος για την δημιουργία τυποποιημένων χαρακτήρων τραπεζικών επιταγών έτσι ώστε να αποφεύγεται η πλαστογράφησή τους. Η εισαγωγή των σχεδιαστικών προγραμμάτων μέσω υπολογιστή προκάλεσε μια σημαντική αλλαγή στην Αρχιτεκτονική και ως επάγγελμα και ως διδασκαλία που ολοκληρώθηκε στις αρχές του 2000. Ο ραπιντογράφος και ο παραδοσιακός τρόπος σχεδιασμού με τον παράλληλο, το ταυ, κλπ. ουσιαστικά καταργήθηκαν και ο ψηφιακός σχεδιασμός έγινε ο κανόνας. Όχι χωρίς αστεία περιστατικά, όπως αυτό που θα διηγηθώ εν συντομία, και τα οποία καταδεικνύουν ότι η φαντασία, η δημιουργία και η επινοητικότητα δεν μπορούν να τυποποιηθούν ή να αντικατασταθούν. 

Στα μέσα της δεκαετίας του 1990, συγκάτοικος ενός καλού μου φίλου και συμφοιτητή προετοίμαζε ως τελειόφοιτος της Αρχιτεκτονικής Σχολής την πτυχιακή του εργασία η οποία ήταν, συν τοις άλλοις, μία διώροφη φοιτητική εστία. Η προετοιμασία είχε διαρκέσει πλέον των οκτώ μηνών και ο ηλεκτρονικός υπολογιστής είχε βοηθήσει στον αναγκαίο επανασχεδιασμό και στις επιμέρους διορθώσεις. Εκείνο το Σάββατο που είχα περάσει από το σπίτι τους ο Σάντρο αποφάσισε -και ως αρχαιότερος στη σχολή- να μας δείξει την πρόοδο που είχε κάνει και συγκεκριμένα τις τυπωμένες κατόψεις στις οποίες δεν ξέφευγε καμία γραμμή, όπως με τον μέχρι τότε παραδοσιακό ραπιντογράφο (για τους νεότερους, κάθε μικρό λάθος στον σχεδιασμό σήμαινε ξύσιμο με το ξυραφάκι, πέρασμα με το μολύβι και σβήσιμο με την γόμα, ενώ κάθε μεγάλο λάθος σήμαινε και πλήρη επανασχεδιασμό), αλλά και το πώς είχε επιλύσει διάφορα προβλήματα τεχνικής και αρχιτεκτονικής σύνθεσης. Ο υπολογιστής είχε επιτρέψει μια καθαρότατη σειρά εκτυπώσεων πραγματικά εντυπωσιακή και ως προς τα πάχη γραμμών και ως προς τις διαγραμμίσεις.

Μετά από λίγη ώρα όμως διαπιστώσαμε έκπληκτοι ότι είχε ξεχάσει να τοποθετήσει κλιμακοστάσιο και συνεπώς δεν υπήρχε τρόπος να ανέβει κάποιος στον πάνω όροφο και το αντίστροφο!

Το πραγματικό αυτό γεγονός καταδεικνύει το ότι από μόνο του το εργαλείο της τεχνολογίας δεν μπορεί να λειτουργήσει. Τα σχεδιαστικά προγράμματα βοήθησαν πολύ την σχεδιαστική διαδικασία στην Αρχιτεκτονική καθώς εξοικονόμησαν πολύτιμο χρόνο και εξέλιξαν τις μεθόδους απεικόνισης, κατά περίπτωση όμως έκαναν και αρκετή ζημιά καθώς εξοβέλισαν την διαδικασία του σκίτσου και της δημιουργίας μπροστά σε μια συστηματική τυποποίηση ή και αντιγραφή.        

Παραφράζοντας τον Προυντόν, η τεχνολογία φαίνεται σε κάποιες περιπτώσεις να ολοκληρώνει την υποβάθμιση του αρχιτέκτονα απομειώνοντάς τον σε έναν κοινό σχεδιαστή.

Πενήντα χρόνια (1972 – 2022) μετασχηματισμών και σταθερών αξιών

του Νίκου Σαραφόπουλου

1.   1972. Πρωτοετής φοιτητής στο νεοϊδρυθέν τμήμα Μηχανολόγων Μηχανικών της Πολυτεχνικής Σχολής του Πανεπιστημίου Πατρών (εισακτέοι 30). Μετά τα ενιαία, προκαταρκτικά μαθήματα στους χώρους του “Παραρτήματος”, πρώτη γνωριμία στα κτίρια στο Ρίο με τα ειδικότερα: Υπολογισμός ηλωτών λεβήτων και τεχνική ατμοπαραγωγών, με τον Καθηγητή Κωνσταντίνο Λέφα. Γήινες διαστάσεις της επιστημονικής γνώσης. Σήμερα, στην (meta)εποχή, ρομποτικά συστήματα και νεοφυή δίκτυα επιχειρηματικότητας. Άλμα διαφοροποίησης, αλλά και “παγίδα” κατά τον Προμηθεϊκό μύθο. Από τον μύθο ακόμα οι σχέσεις του Ηφαίστου, θεού της τεχνολογίας, τόσο με τη φλόγα της δημιουργικότητας και της ελευθερίας, όσο και με την Ήρα, θεά της γονιμότητας, που φορούσε στεφάνι διακοσμημένο με τις Ώρες, Ευνομία - Δίκη – Ειρήνη, και τις Χάριτες, Καρπώ – Αυξώ – Θαλώ, κάθε άλλο παρά αρμονικές ήταν.

2.   Σ' αυτή την περίοδο, αντιχουντικές (δια)δηλώσεις και μεταπολιτευτική άνοιξη. Ανοικτά μυαλά, με γνώση, ήθος και εποικοδομητικές συνθέσεις το ζητούμενο. Στην κινητικότητα της εποχής, γόνιμες ακόμα και οι οριακές συζητήσεις για το “Τι να κάνουμε;”, ένα ερώτημα γνωσιολογίας της πολιτικής που αφορά τη διαμόρφωση της συνείδησης ή ποιά είναι η “μορφή της διαμεσολάβησης ανάμεσα σε θεωρία και πράξη” ή το αίτημα ενίσχυσης της “ολοκληρωμένης αυτονομίας” των οργανώσεων.

Βέβαια, θα ήταν αρκετό να παραμείνουμε και να κατακτήσουμε τη συνειδητή συµπεριφορά του Πολίτη, σύμφωνα με τον Θουκυδίδη: O πολίτης έχει χρέος να συμπεριφέρεται υπεύθυνα· μπορεί να χρησιμοποιεί τη λογική και τη σύνεση στις κρίσιμες αποφάσεις και να μην παρασύρεται από δημαγωγικά πυροτεχνήματα και από παρορμήσεις της στιγμής («ὅπερ φιλεῖ ὅμιλος ποιεῖν»). Μπορεί να δείξει μαζί με το ενδιαφέρον για τα προσωπικά του συμφέροντα ενδιαφέρον για το συμφέρον της πόλης («...οἰκείων ἅμα καὶ πολιτικῶν ἐπιμέλεια»). Μέσα στο χάος του πολέμου μπορεί να δείξει μετριοπάθεια («τὰ μέσα τῶν πολιτῶν») και ανώτερο ήθος («τὸ εὔηθες οὗ τὸ γενναῖον πλεῖστον μετέχει»). Ακόμη και μέσα στη γενική αναλγησία που προκαλεί η συμφορά του λοιμού, η «λοιμική των σωμάτων και των ψυχών», καταξιώνεται η συμπεριφορά με ανθρωπιά και φιλότιμο («αἰσχύνῃ ἠφείδουν σφῶν αὐτῶν»). Αναλογίες.

3.   Άγονοι 25 μήνες στρατιωτικής θητείας. Ξεκίνημα της εργασιακή ζωή, μετά το 1980, σταθερά με αγάπη στο πεδίο της διαχείρισης και ελέγχου των επαγγελματικών κινδύνων. Στο πεδίο της υγείας και ασφάλειας εργασίας έζησα, ιστορικά, τρεις θετικές καμπές - σταθμούς: μετά το 1977 (Έκθεση Μπλανσάρ), το 1985 (Νόμος - πλαίσιο 1568) και 1999 (ανασυγκρότηση Σ.ΕΠ.Ε. / Ευρωπαϊκές Οδηγίες / Κωδικοποίηση 2010). Σε αυτά τα χρόνια θεμελιώθηκαν σύγχρονοι Θεσμοί, νέα Όργανα πρόληψης (επιχειρησιακά και κρατικά) και αναπτύχθηκαν σημαντικές επιστημονικές πρακτικές και πρωτοβουλίες. Εγκαθιδρύθηκαν δυναμικές συνεργασίες και τοποθετήθηκαν οι βάσεις για θετικότερη συνέχεια. Υπ' αυτές τις συγκυρίες συνεχώς στο πεδίο για 40 χρόνια, σε κάθε επίπεδο της διοίκησης στο Σώμα Επιθεώρησης Εργασίας έως τη θέση ευθύνης του Προϊσταμένου της Περιφερειακής Διεύθυνσης Επιθεώρησης Ασφάλειας και Υγείας της Εργασίας Πελοποννήσου, Δυτικής Ελλάδας, Ηπείρου, Ιόνιων Νησιών, με συνέπεια και σύνδεση της καθημερινής πράξης του επιθεωρητή μέτρων υγείας και ασφάλειας στην εργασία με τη θεωρία (μετεκπαιδεύσεις, διδακτορικές σπουδές, ακαδημαϊκή διδασκαλία). Μετά την αποβιομηχάνιση της περιοχής (1991), σε σημαντικό “σχολείο” και πεδίο δοκιμασίας αναδείχθηκαν να νέα έργα στην ευρύτερη γεωγραφική ζώνη (Περιμετρική Πατρών, Γέφυρα, Άκτιο, Εγνατία (στην Ήπειρο), νέα Λιμάνια, Ολυμπία και Ιόνια οδός). Αναδιατάξεις.

Πέραν της περιφερειακής δράσης, συμμετείχα με εισηγήσεις σε πληθώρα συνεδρίων και σεμιναρίων, εθνικές επαγγελματικές και επιστημονικές Ενώσεις, εθνικές και ευρωπαϊκές Επιτροπές ειδικών στο πεδίο, με γνώμονα την ανθρωποκεντρική προσέγγιση και τη διεπιστημονικότητα κάλυψης των θεμάτων. Βασική η μελέτη μου “Εργατικά ατυχήματα και επαγγελματικές ασθένειες. Πηγές στοιχείων: Ελλάς”, για το Ευρωπαϊκό Ίδρυμα του Δουβλίνου (1990) και οι ακολουθήσασες για τον ευρωπαϊκό Οργανισμό υγ - ασφ. Έκδοση βιβλίου μου “Προστασία, Ασφάλεια και Υγιεινή στην Εργασία”, 1986, και μετά “Οδηγός Υγιεινής και Ασφάλειας”, 2002 και πληθώρα σχετικών άρθρων.

Με σκεπτικισμό παρατηρώ την τελευταία δεκαετία σταδιακή απορρύθμιση στο πεδίο και οπισθοχώρηση. Βαρύνονται, εξίσου, η γενικότερη οικονομική και επιδημιολογική συγκυρία, οι μετέωρες αντιλήψεις και οι γραφειοκρατικές αγκυλώσεις. Άμεσα, πρέπει να υπάρξουν απτές κοινωνικές δεσμεύσεις, ώστε και το πεδίο της υγείας και ασφάλειας να βρεί νέο ουσιαστικό βηματισμό.

4.   Ξεκίνησα να γνωρίζω το χώρο της Βιομηχανίας από τις επισκέψεις μου σ’ αυτόν λόγω της επαγγελματικής μου ιδιότητας. Όσο όμως πλησίαζα αυτόν το χώρο από μια άλλη πλέον ματιά, της ιστορίας του, και ερχόμουν σε επαφή με πρόσωπα που κουβαλούσαν την κληρονομιά του, ένιωσα ότι είχα ξεκινήσει ένα ταξίδι μνήμης μέσα στο χρόνο με ό,τι συνεπάγεται αυτό: γνώση, ευαισθησία, συγκίνηση, συναίσθηση της ενότητας του χτες με το σήμερα, πολλές φορές όμως και την πίκρα για εκείνα που χάθηκαν.

Μια αρχική προσπάθεια (1997) για παρουσίαση της οικονομικής ζωής και της παραγωγικής διαδικασίας στο Νομό Αχαΐας, μετασχηματίσθηκε (2008) στο «Ιστορικό Λεύκωμα της Αχαϊκής Βιομηχανίας 1825-1975». Είναι μια επιλογή ή και επισήμανση άλλων περισσότερο και άλλων λιγότερο γνωστών στιγμών μιας μακρόχρονης οικονομικής πορείας, όπως και πτυχών της ζωής των προσώπων που έπαιξαν ρόλο σ’αυτήν.

Επισημάνθηκαν οι σταθμοί στην πορεία των 150 χρόνων, που αποτελούν τα χρόνια της σταφιδικής ευφορίας και κρίσεων έως τη Βιοτεχνική Έκθεση Πατρών (1898), τα χρόνια της δειλής αστικής ολοκλήρωσης των αρχών του 20ου αιώνα έως τον Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο και τα χρόνια της μεγέθυνσης της Βιομηχανίας μετά το 1950 έως το 1975 που αναδιατάσσεται το τοπίο της παραγωγής.

« O χρόνος ο παρών και ο παρελθών χρόνος

ίσως κι οι δυο νάναι παρόντες στον μέλλοντα χρόνο

κι ο παρελθών χρόνος να κλείνει μέσα του τον μέλλοντα » (TS Eliot)

5.   1972 – 2022. Μισός αιώνας είναι πολύς χρόνος. Επαγγελματική και προσωπική ζωή, εξάρσεις, απογοητεύσεις, ενεργή δράση, προσδοκίες, ματαιώσεις, καθοριστικές παρουσίες και σχέσεις, αλλά και οδυνηρές απώλειες. Και το ταξίδι, με ό,τι μας επιφυλάσσει ακόμα, συνεχίζεται.

…Η τεχνολογία είναι θέμα παιδείας! …

Του Παναγιώτη Φαφούτη

Τα τελευταία 50 χρόνια είναι τα χρόνια περίπου που είμαι και εγώ σ αυτόν τον πλανήτη, σ’ αυτόν τον τόπο.

Για μένα που μεγάλωσα στην έκρηξη της τηλεόρασης, το να κάνεις σινεμά ήταν άπιαστο όνειρο.

Ήταν μια πολύ ακριβή διαδικασία και το φιλμ είχε μια άλλου είδους προσοχή και ευλάβεια στον τρόπο που θα το χειριζόσουν.

Άρα, αν κάποιος κατάφερνε να κάνει ταινία, ήταν από μόνο του μια μεγάλη νίκη, ανεξάρτητα από την ποιότητα της ταινίας.

Κατάφερα τις πρώτες 5 μικρού μήκους και τη 1 μεγάλου μήκους, τον Παράδεισο να την κάνω με φιλμ. Δύο το πολύ τρεις λήψεις στο κάθε πλάνο, πολύ πρόβα και ακρίβεια στην εκτέλεση.

Με την εξέλιξη της τεχνολογίας, οι κάμερες μίκρυναν, το φιλμ αντικαταστάθηκε από τα ψηφιακά αρχεία, τα πλάνα εκτελούνται σχεδόν χωρίς χρώμα και το χρώμα μπαίνει στο εργαστήριο και κυρίως έγινε πολύ πιο φθηνό να γυρίσεις μια ταινία. Ακόμα και με το κινητό σου πια!!!

Αυτό απ’ τη μία είχε ως αποτέλεσμα τον εκδημοκρατισμό του μέσου: κάνει σινεμά όποιος θέλει, μπορεί να κάνει όποιος θέλει: Γίνονται ταινίες χωρίς καθόλου μπάτζετ, μια κάμερα και μια κάρτα μπορεί να αποκτήσει ή να δανειστεί ο οποιοσδήποτε και οπουδήποτε!

Τι ωραία!

Από την άλλη η τεχνολογία άλλαξε και τον τρόπο που γυρίζουμε τις ταινίες: Κάνουμε πολύ λιγότερες πρόβες και πολύ περισσότερες λήψεις: σα να μη σεβόμαστε την προετοιμασία και να βασιζόμαστε στην προσπάθεια, στην επανάληψη.

Επίσης, το αποτέλεσμα, η ταινία δηλαδή παίζεται όλο και περισσότερο από τις πλατφόρμες που μπαίνουν στο σπίτι όλων χωρίς ιδιαίτερο κόστος και η θέαση των ταινιών στους κινηματογράφους όλο και μειώνεται.

Το συμπέρασμα είναι ότι, λόγω της τεχνολογίας, η φύση της δουλειάς μου μετασχηματίστηκε, και ενώ από τη μία έγινε μια δουλειά που εν δυνάμει μπορεί να κάνει ο καθένας (είναι αστείο, που όλοι έχουν από ένα σενάριο να σου πουν και όλοι είναι έτοιμοι να γυρίσουν μια ταινία, όπως όλοι θα διόρθωναν τη χώρα αν γίνονταν πρωθυπουργοί για μια μέρα-για πολλούς κάνουμε χόμπι, όχι δουλειά-εκτός αν έχουμε γυρίσει σήριαλ στην τηλεόραση), από την άλλη χάθηκε ένας τρόπος που είχε ένα άλλου είδους σεβασμό στον τρόπο παραγωγής μιας ταινίας.

Κατά τ’ άλλα, είναι τέλειο που χάρη στην εξέλιξη της τεχνολογίας μπορώ να έχω ότι φωτισμό θέλω στο σπίτι, να τηγανίζω σχεδόν χωρίς καθόλου λάδι, να μη σταματάω στα διόδια να βγάλω ψιλά, να μην κουβαλάω χαρτονομίσματα, να μην έχω μεσάζοντες όταν κλείνω εισιτήρια για να ταξιδέψω, να βλέπω που πάω ή που θα κοιμηθώ, να μαθαίνω σε πραγματικό χρόνο τις γνώμες των άλλων για ένα εστιατόριο ή μια παράσταση.

Είναι όμως και τρομερό να καταδικάζω κάποιον επειδή κάποιος έγραψε fake news γι αυτόν και εγώ διαμορφώνω κρίση και άποψη στρεβλή, να μη διαχειριζόμαστε σωστά τα τεχνολογικά απόβλητα, να γίνονται οικονομικοί και μη πόλεμοι στο όνομα της τεχνολογίας.

Προσωπικά πάντα με “τραβούσε” και με ελκύει το καινούριο, το θέλω στη ζωή μου, αλλά πιο πολύ έχω την ανάγκη να αποκτήσω μια ηθική που να με οδηγεί στη χρήση ή κατάχρηση της τεχνολογίας.

Γυρνάμε λοιπόν πάλι πίσω στην ανάγκη μιας καλής εκπαίδευσης, στην ανάγκη χάραξης νέων εκπαιδευτικών προγραμμάτων στα σχολεία, να φτιάξουμε πολίτες με ηθικές αρχές και συνείδηση.

Δυστυχώς στη χώρα μας το σχολείο αποτυγχάνει να δώσει στα παιδιά αυτό που δικαιούνται για να κάνουν τον κόσμο μας καλύτερο.

Άρα η τεχνολογία είναι θέμα παιδείας! Κι αυτή!

Τα τελευταία χρόνια το ελληνικό stand-up comedy ταξιδεύει πολύ εκτός συνόρων

του Γιώργου Χατζηπαύλου

Η τεχνολογία ήταν πάντα αγαπημένο θέμα των καθηγητών στις εκθέσεις του σχολείου. Για να είναι εύστοχο το κείμενο έπρεπε να αναφερθείς τόσο στα θετικά όσο και στα αρνητικά στοιχεία της. Να κινείσαι στη λογική «ναι μεν, αλλά» και στο τέλος να προκύπτει ισοπαλία ανάμεσα στα υπέρ και τα κατά - ή οριακά να κερδίζουν τα υπέρ - με ένα συμπέρασμα διδακτικό σχετικά με την λογική χρήση της και άξονα τον σεβασμό στην ανθρώπινη ζωή.

Πέραν όμως από τα επιτεύγματα που άλλαξαν τον κόσμο, τη μεγάλη εικόνα δηλαδή, υπάρχουν ένα σωρό χρήσεις της τεχνολογίας που εδώ και κάποια χρόνια έχουν επηρεάσει την καθημερινότητά μας σε τέτοιο βαθμό ώστε πλέον να είναι σχεδόν αδύνατο να θυμηθούμε πώς ήταν τα πράγματα πριν από αυτή.

Για τον καθένα είναι διαφορετικά αυτά ή έστω ποικίλουν εκείνα στα οποία δίνει βαρύτητα κάθε άνθρωπος.

Προσωπικά όμως θα επιλέξω την τεχνολογία που οδήγησε στο ίντερνετ.

Λόγω των παραστάσεών μου ταξιδεύω αρκετά οπότε αν επέλεγα έναν τρόπο να προσεγγίζω αυτή την αλματώδη εξέλιξη της τεχνολογίας κι έχοντας υπ΄ όψιν τη δουλειά μου, θα έλεγα ότι χάρη σε αυτή μπορώ να προβλέψω το μέλλον. Ως έναν ικανοποιητικό βαθμό τουλάχιστον.

Ξέρω για παράδειγμα, χάρη στο ίντερνετ, πώς είναι το θέατρο που θα παίξω, ποιο είναι το κοντινότερο ξενοδοχείο σε αυτό, τη διαδρομή που πρέπει να ακολουθήσω χωρίς να χρειαστεί να ρωτήσω κανέναν στον δρόμο και τι υπάρχει εκεί κοντά για φαγητό αλλά και μέχρι τι ώρα είναι ανοιχτό.

Επιπλέον η επικοινωνία της παράστασης – αφίσες, συνεντεύξεις – μπορούν να γίνουν on line όπως και η προώθησή της μέσα από τα social media και το youtube αλλά και η προπώληση η οποία είναι μπροστά στον υπολογιστή σου κι ελέγχεις τα πάντα απόλυτα.

Όλα τα παραπάνω σε μια περιοδεία πολλών ημερών είναι βασικά καθώς κερδίζουν χρόνο ξεκούρασης σε ένα διάστημα που μετακινείσαι διαρκώς, ο χρόνος είναι ελάχιστος, συνεπώς δεν υπάρχει η πολυτέλεια να πάει κάτι στραβά. Τουλάχιστον όχι πολύ.

Επίσης μειώνουν τον κόπο και τα logistics της οργάνωσης, εφόσον τα πάντα αφορούν κάθε φορά και μία διαφορετική πόλη, αφήνοντας χρόνο να δουλέψει κανείς περισσότερο το περιεχόμενο που θα παρουσιάσει.

Κι αν όλα τα παραπάνω είναι εμφανώς χρήσιμα και ουσιαστικά για μια περιοδεία στην Ελλάδα σκεφτείτε πόσο λειτουργική μπορούν να κάνουν μια περιοδεία στο εξωτερικό, καθώς τα τελευταία χρόνια το ελληνικό stand-up comedy ταξιδεύει πολύ εκτός συνόρων.

Αυτά λοιπόν είναι τα πιο σημαντικά στοιχεία που συνοψίζουν, για μένα τουλάχιστον, το πολύ βασικό στάδιο της οργάνωσης και παρουσίασης της καλλιτεχνικής δουλειάς μέσα από παραστάσεις εντός ή εκτός τειχών.

Όμως το πλέον σημαντικό είναι ότι η τεχνολογία του ίντερνετ έχει αλλάξει σε μεγάλο βαθμό και τον τρόπο με τον οποίο η δουλειά ενός καλλιτέχνη έρχεται σε επαφή με τον θεατή και το stand-up comedy την αξιοποίησε στο έπακρο.

Η δυνατότητα να μπορείς να παρουσιάσεις τη δουλειά σου on line πρακτικά κατήργησε την ανάγκη του μεσάζοντα, ρόλο που έπαιζε η τηλεόραση, η οποία για να προβάλει τη δουλειά σου έπρεπε να την εγκρίνει ή και να την προσαρμόσει στα μέτρα της με αμφίβολα αποτελέσματα.

Ειδικά στον χώρο του ελληνικού stand-up comedy, αυτή η ελευθερία χάρη στη λύση του ίντερνετ είχε σαν αποτέλεσμα να δουν περισσότεροι άνθρωποι τη δουλειά των κωμικών στην μορφή και τη διάρκεια που εκείνοι επέλεξαν να παρουσιάσουν. Σε αυτά φυσικά προσθέτουμε και αρκετά βίντεο με συζητήσεις κωμικών ή concept κωμωδίας που έκαναν ξεκάθαρα και σαφή αρκετά χαρακτηριστικά του είδους.

Έτσι, επειδή είναι προφανές ότι αν κάτι σου αρέσει και το βρίσκεις ενδιαφέρον θέλεις να το δεις ζωντανά, αυτό οδήγησε σε αύξηση του ενδιαφέροντος των θεατών αλλά και καλύτερη εικόνα συνολικά για το είδος και τους κωμικούς.

Αλλά και οι κωμικοί ωφεληθήκαμε καθώς είχαμε την ευκαιρία να δούμε παραστάσεις αγγλόφωνου stand-up comedy και να έρθουμε σε επαφή με τη διεθνή κουλτούρα και το status τους είδους – ειδικά του αμερικάνικου και του βρετανικού – με αποτέλεσμα το καλύτερο περιεχόμενο και συνολικά την εξέλιξη συνολικά του stand-up comedy στην Ελλάδα.

Κλείνοντας, αξίζει να καταγράψουμε συνολικά το γεγονός ότι το ίντερνετ μείωσε τις αποστάσεις και απογείωσε τη δυνατότητα πρόσβασης σε υλικό και όσα συμβαίνουν παγκοσμίως στον χώρο του live θεάματος ανεβάζοντας τις απαιτήσεις για καλό περιεχόμενο. Κάτι που ωφελεί τους θεατές αλλά κρατάει και τους δημιουργούς σε εγρήγορση.