Bailout χωρίς κοινωνική συναίνεση δεν υπάρχει

Πράξη πρώτη. Silicon Valley bank.Μιαμεσαίααμερικανική τράπεζα με πελάτες νεοφυείς επιχειρήσειςκαι καταθέσεις ίσης αξίας με το ελληνικό ΑΕΠ (200 δις δολάρια) ανακοινώνει ζημιές 2 δις δολαρίων από επενδύσεις σε ομόλογα. Άμεση αιτία η απόσυρση καταθέσεων το τελευταίο διάστημα από τις νεοφυείς επιχειρήσεις για να στηρίξουν τα επενδυτικά σχέδιά τους και να αντιμετωπίσουν τις δυσκολίες που παρουσιάζονται στη δική τους αγοράιδίως στο νέο περιβάλλον περιορισμού της ρευστότητας και υψηλών επιτοκίων. Έμμεση αιτία σαφώς η πολιτική υψηλών επιτοκίων από τη FED για την αντιμετώπιση του πληθωρισμού. Ακολούθησε απόσυρση καταθέσεων και το αμερικανικό ΥΠΟΙΚ αναγκάστηκε να τις εγγυηθεί στο σύνολό τους τις καταθέσεις παρότι η τράπεζα είναι μη συστημική.

Πράξη δεύτερη. Signaturebank. Το ντόμινο απόσυρσης καταθέσεων χτυπάει άλλη μία μικρότερη τράπεζα και το αμερικανικό ΥΠΟΙΚ αναγκάζεται να βάλει λουκέτο. Οι καταθέτες σε αυτή την τράπεζα ήταν κυρίως συναλλασσόμενοι με κρυπτονομίσματα τα οποία βρίσκονται επίσης σε αναταραχή. Οι ρυθμιστικές αρχές εγγυήθηκαν και γι’ αυτήν κατά παρέκκλιση το σύνολο των καταθέσεων της. Θύμα της κρίσης εμπιστοσύνης λίγες μέρες μετά και η FirstRepublicBank, η οποία διασώζεται συντονισμένα με 30 δις δολάρια από έντεκα μεγαλύτερες Τράπεζες.

Πράξη τρίτη. CreditSuisse. Η δεύτερη μεγαλύτερη ελβετική τράπεζα βαρύνεται με αμαρτίες και αποτυχίες εδώ και μία δεκαετία, με τελευταία τη ζημιά 5,5 δις δολαρίων από την χρεοκοπία του Archegos. Οι διαρκείς εκροές κεφαλαίων και η άρνηση του μεγαλύτερου μετόχου να την ενισχύσει, αν απαιτηθεί, οδηγεί την Κεντρική Τράπεζα της Ελβετίας σε δάνειο 50 δις ελβετικών φράγκων.

Δέκα χρόνια μετά την κρίση του 2008 ο χρηματοπιστωτικός καπιταλισμός δείχνει πάλι τις αδυναμίες του. Η παρούσα αστάθεια μοιάζει πιο εύκολα ελέγξιμη καθώς είναι πρωτίστως ζήτημα ρευστότητας και όχι φερεγγυότητας. Ωστόσο, ο κοινωνικός αντίκτυπος για τις διασώσεις δισεκατομμυρίων και στις δύο όχθες του Ατλαντικού δεν πρέπει να υποτιμηθεί. Η έλλειψη κοινωνικής συναίνεσης και ουσιώδους πολιτικής συμφωνίας για τις βασικές αρχές αντιμετώπισης των χρηματοπιστωτικών ασταθειών βασισμένες στα αξιώματα «πολύ μεγάλη για να πτωχεύσει» ή «πρέπει να διασωθεί ασχέτως μεγέθους για να αποφευχθεί το ντόμινο» πρέπει μάλλον να θεωρείται δεδομένη. Η μεγέθυνση των ανισοτήτων στη Δύση ως απόρροια της κρίσης του 2008 και του τρόπου αντιμετώπισης που επελέγη, είναι η δικαιολογημένη αιτία της αντίδρασης που θα ξεσπάσει αν η τωρινή εκκολαπτόμενη κρίση επεκταθεί και τα πακέτα διάσωσης με κρατικό χρήμα των ευρωπαίων φορολογουμένων γίνουν μονόδρομος.

Το 2023 δεν είναι 2008, τα εργαλεία της ρευστότητας και των χαμηλών επιτοκίων από τις κεντρικές τράπεζες λειτουργούν ήδη αντίστροφα και αποδεικνύονται οι αφορμές της τωρινής αστάθειας, άρα η αναδίπλωσή τους τα καθιστά και επισφαλή ως οικονομικούς μηχανισμούς και εκτεθειμένα ως πολιτικές λύσεις. Το 2023 βρίσκεται σε εξέλιξη πόλεμος στην Ουκρανία, ενεργειακή κρίση με θύμα την αδύναμη Ευρώπη και υψηλός πληθωρισμός, που μόνο στην ανεπτυγμένη Γαλλία τον προηγούμενο μήνα ανήλθε σε 7,2%. Η ακρίβεια στην πραγματική οικονομία και στα είδη πρώτης ανάγκης ναρκοθετούν το κοινωνικό περιβάλλον και τα εκλεγμένα πλέον κινήματα διαμαρτυρίας εξασφαλίζουν τη γενικευμένη αντίδραση σε οποιαδήποτε πολιτική λύση επιχειρηθεί για τις Τράπεζες κινούμενη στη λογική businessasusual.

Σίγουρα υπάρχουν συστημικές ανάγκες, ασφαλώς κανένα οικονομικό οικοδόμημα της αγοράς δεν είναι τέλειο και απαιτεί διαρκείς παρεμβάσεις, όμως ας μην κρυβόμαστε, ο μέσος Ευρωπαίος ή και Αμερικανός δεν έχει υποχρέωση να διαθέτει μεταπτυχιακό στα οικονομικά για να αντιληφθεί την ανάγκη ατομικών θυσιών και περιορισμού της οικογενειακής οικονομικής του κατάστασης προς εξυπηρέτηση εκ νέου της τραπεζικής ευστάθειας, ούτε φυσικά να κατανοήσει τις όντως υπαρκτές διαφορές του 2008 με το 2023. Ακόμα δε και αν υπήρχε αυτό το υπόβαθρο και τα απαραίτητα αποθέματα υπομονής στους ευρωπαίους, που σε περιβάλλον διαρκών κρίσεων, εκτεταμένουλαϊκισμού, καλπασμού της τεχνολογίας και αλλαγών στην καθημερινότητα είναι μάλλον αμφίβολα, η διαχείριση των οικονομικών κρίσεων θα έπρεπε να έχει ανταποκριθεί σε στοιχειώδεις αλλά αναγκαίους όρους δικαιοσύνης. Η γυναίκα του καίσαρα δεν αρκεί να είναι αλλά πρέπει και να φαίνεται τίμια κατά το γνωστό ρητό. Δεν είναι δυνατό να γίνεται διαρκής επίκληση του ηθικού κινδύνου σε βάρος του μέσου ευρωπαίου πολίτη για τις επιχειρηματικές επιλογές του ή το δανεισμό του για προσωπικές και οικογενειακές ανάγκες αλλά όχι για όσους αδυνατούν είτε σκόπιμα είτε από αδυναμία να διαβλέψουν το οικονομικό περιβάλλον και να αποφύγουν φούσκες ή λάθος επενδύσεις.

Καταλήγουμε πάλι στην προαιώνια αντιδικία του τραπεζικού καπιταλισμού: ή οι τράπεζες πτωχεύουν και πληρώνουν το τίμημα, όπως επιβάλλουν η ελευθερία και οι κανόνες της αγοράς για τις υπόλοιπες επιχειρήσεις. Ή οι Τράπεζες διασώζονται πάντα για λόγους ευστάθειας, άρα ανήκουν σε ειδική κατηγορία επιχειρήσεων με οιονεί ισχυρή παρουσία του κράτους και απαιτείται ένα νέο πλαίσιο αντιμετώπισης των διοικούντων αλλά και των μετόχων τους, εκτός αν περιοριστούν στις βασικές τραπεζικές εργασίες τις -κατά το δυνατό- ασφαλείς και συνηθισμένες αφήνοντας τα υπόλοιπα ριψοκίνδυνα και επενδυτικά για τους υπόλοιπους.

Προφανώς, οι προβληματισμοί αυτοί και η πολιτική συζήτηση που τους συνοδεύει, δεν αφορούν την Ελλάδα, αφού το δικό μας οικονομικό και τραπεζικό σύστημα αποτελεί παραδοσιακά παρακολούθημα των εξελίξεων του Ευρωπαϊκού, ενώ οι ελληνικές τράπεζες είναι όντως θωρακισμένες με υψηλό τίμημα από τις αλλεπάλληλες ανακεφαλαιοποιήσεις των μνημονίων. Εξάλλου, η χώρα μας σε όλες διεθνείς κρίσεις επιμένει να συμπεριφέρεται ως το γαλατικό χωριό, που ακόμα και όταν γύρω του ακούγονται οι σειρήνες της ανησυχίας και του φόβου, οι κάτοικοι συνεχίζουν να μαζεύονται γύρω από τη φωτιά και να συζητούν του δημάρχου τα βάσανα, του παπά τα σκάνδαλα και της μαμής τα κουτσομπολιά χωρίς να πτοούνται.

Παναγιώτης Α. Γεωργαντόπουλος