Στην Ιχθυόσκαλα
Με την ανάδειξη όλων των πτυχών της ξεχωριστής διαδρομής του Κωνσταντίνου Θεοτόκη, άνοιξε το βράδυ της Παρασκευής 9 Ιουνίου στον Πολυχώρο Πολιτισμού στην «Ιχθυόσκαλα» το τριήμερο αφιέρωμα στο μεγάλο ποιητή και λογοτέχνη.
Στο πλαίσιο της ενότητας των «Λογοτεχνικών αφιερωμάτων» του Διεθνούς Φεστιβάλ της Πάτρας το μέλος του Δ.Σ. στην Εταιρεία Κερκυραϊκών Σπουδών – Μουσείου Σολωμού, Δρ. Ιστορίας Αρχαιολογίας, Κώστα Σουέρεφ, μέσα από την εισήγησή του αναφέρθηκε στην «πρόκληση του Κωνσταντίνου Θεοτόκη 100 χρόνια μετά», ξεκινώντας από τη νεανική του περίοδο και τα διηγήματά του και φτάνοντας στα χρόνια της ωρίμανσής του, τον επηρεασμό του από το ρωσικό μυθιστόρημα και τις σοσιαλιστικές ιδέες και τη στροφή του πεζογραφικού του έργου σε αμιγώς κοινωνική κατεύθυνση, φτάνοντας έως τον θάνατό του.
Την εκδήλωση άνοιξε η πρόεδρος του Πολιτιστικού Οργανισμού Κατερίνα Γεροπαναγιώτη η οποία ανέφερε τα εξής:
«Σήμερα ανοίγουμε το 2ο αφιέρωμά μας στην Λογοτεχνία. Ξεκινήσαμε με τα ΄΄Λόγια της πλώρης ΄΄ και συνεχίζουμε με τον Κωνσταντίνο Θεοτόκη, όπου κλείνουν φέτος 100 χρόνια από το θάνατό του.
Ο Κωσταντίνος Θεοτόκης - ο Ντίνος, όπως τον έλεγαν οι συγγενείς και οι φίλοι του - μια από τις πιο φωτεινές μορφές στον κόσμο των ελληνικών γραμμάτων, είναι ο γενάρχης της πρωτοπόρας σοσιαλιστικής πεζογραφίας στη χώρα μας. Προικισμένος με πλούσια πνευματικά και ηθικά χαρίσματα, με γνήσιο λογοτεχνικό ταλέντο και πολύπλευρη βαθιά μόρφωση, κι αισθητική καλλιέργεια, ξεχώριζε ανάμεσα στους συγκαιρινούς του διανοούμενους για το ήθος του, την ψυχική ευγένεια, τη σεμνότητα, την πρωτοποριακή κοινωνική δράση του, τη θαυμάσια λογοτεχνική δημιουργία του.
Μέσα στις νέες κοινωνικές συνθήκες που διαμορφώθηκαν και στη χώρα μας με την εμφάνιση και ανάπτυξη του καπιταλισμού, ο Θεοτόκης μπόρεσε να συλλάβει και να εκφράσει με θαυμάσιο καλλιτεχνικό τρόπο το βαθύτερο νόημα της εποχής, την ουσία των κοινωνικών σχέσεων και φαινομένων της ελληνικής ζωής. Το έργο του έχει, βέβαια, τα χαρακτηριστικά της ηθογραφίας, το ιδιότυπο γνώρισμα της κερκυραϊκής ζωής, αλλά δεν στέκεται στην επιφάνεια. Δεν είναι καθόλου μια περιγραφή εξωτερικής αυτής της ζωής , όπως είναι ο κανόνας της ηθογραφίας. Πίσω από την ηθογραφική μορφή υπάρχει το κοινωνικό υπόβαθρο. Η επίμονη αναζήτηση των νόμων που ρυθμίζουν τις σχέσεις των ανθρώπων, των αιτιών που προκαλούν την κοινωνική ανισότητα, τις κοινωνικές συγκρούσεις.
Όλα τα έργα του Κ. Θεοτόκη διαδραματίζονται στην Κέρκυρα. Κι οι ήρωές τους απεικονίζονται όχι μόνο με τον ψυχικό τους κόσμο, αλλά και μέσα στο φυσικό και κοινωνικό περίγυρο του νησιού. Έτσι ήταν αναπόφευκτα τα ηθογραφικά στοιχεία που ’δωσαν αφορμή σε μερικούς να χαρακτηρίσουν το Θεοτόκη ηθογράφο, ενώ είναι ολοφάνερο πως η ηθογραφία δε στάθηκε ποτέ σκοπός κι επιδίωξη της τέχνης του, όπως σε όλους τους λογοτέχνες της εποχής του. Σκοπός του Θεοτόκη ήταν να δώσει με το έργο του τον άνθρωπο στις κοινωνικές του θέσεις. Να ζωντανέψει με καλλιτεχνική μορφή τις σχέσεις αυτές και να ξεσκεπάσει τις αιτίες της ανθρώπινης δυστυχίας: την οικονομική ανισότητα και τη σκληρή εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο. Κι από την άποψη αυτή η κοινωνική σύνθεση της Κέρκυρας ήταν εξαιρετικά πρόσφορη.
Κέρκυρα 1912. Πολύχρονες προσπάθειες για τη συνδικαλιστική οργάνωση και τον σηκωμό των εργαζομένων στα δεκάδες εργοστάσια του νομού, αποδίδουν τους πρώτους σημαντικούς καρπούς, ξεσπούν απεργίες, μια νέα εφημερίδα με τον τίτλο «Σοσιαλιστική Δημοκρατία» και μότο κάτω από τον τίτλο της το σύνθημα «Εργάτες όλου του κόσμου ενωθήτε» με το όνομα του Κάρλ Μάρξ – που την εμφάνισή της απέδιδαν όλοι σε έναν 39χρονο λογοτέχνη του νησιού με αριστοκρατική καταγωγή κι επίθετο, ίδιο μ’ εκείνο του ισχυρού πολιτικού της χώρας Τώρτζη Θεοτόκη – καλεί τον εργατόκοσμο να παλέψει για τα δικαιώματά του και ένα «εργατικό κράτος».
Στην Κέρκυρα υπήρχε ακόμα το φεουδαρχικό «αρχοντολόι», που στην πλειοψηφία του ζούσε με την ανάμνηση των περασμένων μεγαλείων του και που έφτανε και σωριαζόταν καθημερινά όλο και πιο πολύ, ανίκανο να συλλάβει την ιστορική εξέλιξη και να προσαρμοστεί στις νέες συνθήκες, όπως έκαναν οι κοτζαμπάσηδες στην άλλη Ελλάδα. Δίπλα σ’ αυτό, υπήρχε η αστική τάξη, που διαμορφώνονταν στην πόλη και στο χωριό, παραμέριζε όλο και πιο πολύ το αρχοντολόι από την οικονομική και κοινωνική ζωή και εκμεταλλεύονταν το ίδιο σκληρά το μόχθο των εργατών στις φάμπρικες και των αγροτών στον κάμπο, με τη βοήθεια του αντιλαϊκού διεφθαρμένου και ανήθικου κράτους και των πολιτικών εκπροσώπων τους. Κι ανάμεσα σ’ αυτούς, ο εργαζόμενος λαός, στη φάμπρικα, στις επιχειρήσεις, στον κάμπο. Βουτηγμένος στην αθλιότητα, τη φτώχεια, την αμορφωσιά και την καθυστέρηση. Αλλά και με ολοφάνερη τη θέληση ν’ ανοίξει καινούργιους δρόμους στη ζωή της κοινωνίας.
Εκείνη η θαρραλέα και αγνή μορφή της Ρήνης, της μικρούλας εργάτριας, στο μεγάλο διήγημα «Η τιμή και το χρήμα», που πιστεύει στο δίκιο και στη δύναμή της και σπάζει «τους πατροπαράδοτους και παράλογους θεσμούς», δεν είναι παρά έκφραση της συνείδησης της ελληνικής εργατιάς στα πρώτα χρόνια της διαμόρφωσής της.
Το διήγημα θα μπορούσε να τιτλοφορηθεί κι αλλιώς: «Ανάθεμα τα τάλλαρα» Είναι η έκφραση που πάει κι έρχεται στο βιβλίο του σαν οργισμένη επωδός. Η υπόθεση είναι πολύ απλή, μια συνηθισμένη καθημερινή ιστορία. Κι ωστόσο απ’ αυτή την απλότητα και την καθημερινότητα, ο Θεοτόκης αποδείχνει με καλλιτεχνική δύναμη και ζωντάνια πως, στην άδικη εκμετάλλευση της κοινωνίας, αυτό που καθορίζει τη συνείδηση και τα αισθήματα των ανθρώπων – ακόμα και τα πιο ωραία κι ευγενικά αισθήματα – είναι το χρήμα με την αδυσώπητη δύναμή του.
Το τρυφερό αίσθημα που αναπτύσσεται σ’ αυτές τις συνθήκες, ανάμεσα στη πολιτικό παράγοντα του θεοτοκικού κόμματος και ξεπεσμένο νυκοκύρη Αντρέα και τη Ρήνη, την όμορφη κοπέλα μιας εργάτριας, είναι το υπόβαθρο όπου ο συγγραφέας οικοδομεί το μύθο του, για να δώσει καλλιτεχνική υπόσταση στην κεντρική ιδέα του.
Δύο διαφορετικές αντιλήψεις για τη ζωή, δύο διαφορετικοί κόσμοι αντιμέτωποι. Πόσο γερός και ηθικός ο ψυχικός κόσμος τη μικρής εργάτριας!...
Μέσα σε τέτοιο κοινωνικό περίγυρο, με τόσο έντονα και καθαρά τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα των κοινωνικών τάξεων, ο Κ. Θεοτόκης «...Υπήρξε ο πλέον βαθύς, ο πλέον αναλυτικός και ο πλέον συστηματικός από τους νεωτέρους μας μυθιστοριογράφους... Σοφός, φιλόσοφος, κοινωνικός παρατηρητής και ποιητής μαζί, ο Θεοτόκης κατόρθωσε να μας δώσει μεγαλοπρεπείς, αληθώς, συνθέσεις... οι οποίες, μολονότι δεν παύουν να είναι πιστότατα κερκυραϊκά ηθογραφήματα, παρουσιάζουν τους πλέον ζωντανούς τύπους και χαρακτήρες, αναμοχλεύουν την άβυσσον της ψυχής και ανακινούν ακόμη και τα μεγάλα κοινωνικά προβλήματα...».
Με τα παραπάνω λόγια του Γρηγορίου Ξενόπουλου, θα ήθελα να ανοίξω τη λογοτεχνική μας βραδιά και να ευχαριστήσω θερμά το Δ.Σ. της Εταιρείας Κερκυραϊών Σπουδών, τον εγγονό του Κωνσταντίνου Θεοτόκη, κ. Δημήτρη – Μάρκο Θεοτόκη, για τη σημαντική του συμβολή στην πραγματοποίηση αυτής της εκδήλωσης και τον Δρ. Ιστορίας και Αρχαιολογίας κ. Κώστα Σουέρεφ, οπου θα αναπτύξει το θέμα της σημερινής εκδήλωσης».
Στο πλαίσιο του αφιερώματος πραγματοποιήθηκε προβολή video με τον εγγονό του Κωνσταντίνου Θεοτόκη, Δημήτρη – Μάρκο Θεοτόκη να μεταφέρει χαιρετισμό εκ μέρους της οικογένειας.
Η πρώτη ημέρα του αφιερώματος ολοκληρώθηκε με την πραγματοποίηση συναυλίας από το κουαρτέτο του Ωδείου Πατρών με τους Μαριάννα Σαφάροβα, Νικολάι Κομισάροβ, Τοκάρεφ Γιαροσλάβ, Ρόμπερτ Σμαγκούλοφ
Την εκδήλωση συντόνισε ο δημοσιογράφος Φάνης Βγενόπουλος.
Ακολουθήστε το thebest.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις
Δείτε όλες τις τελευταίες Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο, τη στιγμή που συμβαίνουν, στο thebest.gr
