Δύο στα τρία παιδιά στην Ευρώπη έχουν υποστεί «σεξουαλική βλάβη» στο διαδίκτυο

Τα σχολεία, οι δραστηριότητες και οι υποχρεώσεις των παιδιών ολοκληρώνονται το καλοκαίρι με αποτέλεσμα τα παιδιά να δαπανούν πολλές ώρες στις ηλεκτρονικές συσκευές συνομιλώντας στα κοινωνικά δίκτυα ή παίζοντας διαδικτυακά παιχνίδια.

Η ενασχόληση των παιδιών με το διαδίκτυο δεν σημαίνει μόνο ψυχαγωγία, αλλά μπορεί να εγκυμονεί και κινδύνους. Μεταξύ αυτών, η αποπλάνησή τους μέσω διαδικτύου.

Χρήστες του διαδικτύου προσελκύουν παιδιά με ένα προφίλ φιλικό, παριστάνοντας συχνά ότι είναι συνομήλικοί τους. Κερδίζουν την εμπιστοσύνη τους και λίγο καιρό μετά, αρχίζουν να μιλάνε στα παιδιά με ερωτικό περιεχόμενο, τους ζητάνε να αποστείλουν φωτογραφίες ερωτικού περιεχομένου για να καταλήξουν μετά σε πιο σοβαρές μορφές κακοποίησης, αλλά και σε απειλές και εκβιασμούς.

Η 13χρονη Ν. τηλεφώνησε στη γραμμή υποστήριξη 1056 του «Χαμόγελου του Παιδιού» και περιέγραψε το πώς ένας 30χρονος επικοινωνούσε μαζί της μέσω πλατφόρμας κοινωνικού δικτύου, της μιλούσε χυδαία και της ζητούσε να του στείλει φωτογραφίες με ακατάλληλο περιεχόμενο. Η ίδια είχε την ψυχραιμία να κρατήσει αντίγραφο από όλες τις συνομιλίες, ωστόσο η αγωνία της ήταν να μάθει το πώς μπορούσε να αντιμετωπίσει το περιστατικό αυτό.

Οι ψυχολόγοι του «Χαμόγελου του Παιδιού» της ζήτησαν να μοιραστεί το περιστατικό με κάποιον ενήλικα που εμπιστεύεται, εκείνη ενημέρωσε τη μητέρα της και στη συνέχεια τους δόθηκαν όλες οι κατευθύνσεις σχετικά με τις ενέργειες που θα πρέπει να ακολουθήσουν για να διασφαλιστεί η προστασία του παιδιού.

Τον περασμένο Φεβρουάριο, με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Ασφαλούς Πλοήγησης στο Διαδίκτυο, μαθητές-εθελοντές του Ευρωπαϊκού Μαθητικού Εθελοντικού Δικτύου «Yousmile» και του «Χαμόγελου του Παιδιού» πραγματοποίησαν έρευνα σε πλατφόρμες ανώνυμης συνομιλίας δημιουργώντας τρεις υποθετικούς χαρακτήρες κοριτσιών 14, 15 και 16 ετών.

Τα συμπεράσματα ήταν σοκαριστικά. Το 58% των χρηστών που είχαν μέσο όρο ηλικίας τα 37 έτη συνέχιζαν τις συνομιλίες γνωρίζοντας ότι μιλάνε με ανήλικη. Ένας στους έξι ενήλικους χρήστες, με μέσο όρο ηλικίας τα 41 έτη, προχώρησε σε σεξουαλικοποίηση της συζήτησης, αποπλάνηση, πίεση για αποστολή φωτογραφικού υλικού ή κάποια μορφή συνομιλίας παραβιαστική για τα παιδιά.

Ο πρόεδρος του «Χαμόγελου του Παιδιού», Κώστας Γιαννόπουλος, μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ κάνει λόγο για ένα φαινόμενο χωρίς σύνορα, «όπου πλέον έχουν αποθρασυνθεί όσοι επιχειρούν να εκμεταλλευτούν τα παιδιά σε εθνικό ή διεθνές επίπεδο». «Όλα ξεκινάνε από το ψάρεμα παιδιών μέσα από το Ίντερνετ, ενώ χρησιμοποιούν πλέον παιδιά μέσα στο βαθύ και σκοτεινό διαδίκτυο, όπου γίνονται δυστυχώς φριχτές καταστάσεις με ζωντανή κακοποίηση παιδιών», περιγράφει.

Το πρώτο εξάμηνο του 2023 το «Χαμόγελο του Παιδιού» διαχειρίστηκε 84 κλήσεις στις τηλεφωνικές του γραμμές (Εθνική Γραμμή SOS 1056 και εφαρμογή chat 1056, Ευρωπαϊκή Γραμμή Υποστήριξης 116111, Ευρωπαϊκή Γραμμή για τα Εξαφανισμένα Παιδιά 116000 και Εθνική Γραμμή για τους Αγνοούμενους Ενήλικες 1017) σχετικά με περιστατικά στο Διαδίκτυο.

Από αυτές τις κλήσεις, το 42% αφορούσε σε προβληματική χρήση του διαδικτύου, το 15% σε σεξουαλικό διαδικτυακό εκβιασμό (sextortion), το 15% σε μηνύματα με σεξουαλικό περιεχόμενο (sexting) και ακολουθούν με μικρότερα ποσοστά φαινόμενα cyberbullying, έκθεσης σε ακατάλληλο περιεχόμενο, εξαπάτησης για την απόκτηση προσωπικών δεδομένων (phishing), αποπλάνησης μέσω διαδικτύου (grooming) και προβληματικής μη σεξουαλικής συνομιλίας με ενήλικα.

Στις γραμμές καλούν πρωτίστως τα ίδια τα παιδιά, αλλά και γονείς και εκπαιδευτικοί, στους οποίους παρέχεται ψυχολογική υποστήριξη, ενημέρωση για το πού μπορούν να απευθυνθούν και συμβουλές. Σε περίπτωση που οι ψυχολόγοι εντοπίσουν ότι υπάρχει κίνδυνος για ένα παιδί και δεν υπάρχει άλλος τρόπος να διασφαλιστεί η ασφάλειά του ή κινδυνεύει η ζωή του, τότε ενημερώνουν οι ίδιοι τις αρμόδιες αρχές.

Υπολογίζεται ότι στην Ευρώπη δύο στα τρία παιδιά έχουν υποστεί σεξουαλική βλάβη στο διαδίκτυο, όπως προκύπτει από πρόσφατη έρευνα που διεξήχθη από την «Economist Impact» και δόθηκε στη δημοσιότητα από το παγκόσμιο κίνημα για την καταπολέμηση της σεξουαλικής κακοποίησης των παιδιών «WeProtect Global Alliance». Το 79% των κοριτσιών (σε σύγκριση με το 57% των αγοριών), τα ΛΟΑΤΚΙ άτομα και τα άτομα από εθνικές μειονότητες πλήττονται δυσανάλογα από το φαινόμενο αυτό.

Στις περισσότερες περιπτώσεις διαδικτυακής εκμετάλλευσης ή κακοποίησης πιο ευάλωτοι φαίνεται ότι είναι οι έφηβοι, ηλικίας άνω των 13 ετών, εξηγεί στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η ψυχολόγος των γραμμών βοήθειας και υποστήριξης του «Χαμόγελου του Παιδιού», Σταυρούλα Σπυροπούλου. «Όσο αυξάνεται η ηλικία του παιδιού, αυξάνεται και η επικινδυνότητα θυματοποίησής του», παρατηρεί η ίδια, «γιατί τα παιδιά εφηβικής ηλικίας αποκτούν μεγαλύτερη εξοικείωση με τις δυνατότητες που παρέχει το διαδίκτυο και τείνουν να πειραματίζονται περισσότερο εκθέτοντας την ιδιωτική τους ζωή κατά τη συνομιλία τους με αγνώστους, γιατί θεωρούν ότι έχουν τον έλεγχο της κατάστασης».

Ωστόσο, το φαινόμενο φαίνεται πλέον να εξαπλώνεται και σε μικρότερες ηλικίες, «καθώς όσο το διαδίκτυο χρησιμοποιείται και από μικρότερα παιδιά, τόσο τα προβλήματα διευρύνονται και σε μικρότερες ηλικίες», υπογραμμίζει η ψυχολόγος του «Χαμόγελου του Παιδιού». Χαρακτηριστικό είναι ότι στην έρευνα του «WeProtect Global Alliance» το ένα τέταρτο όσων έλαβαν σεξουαλικό περιεχόμενο από ενήλικους, ήταν ηλικίας 9-12 ετών, ενώ το 14% ήταν κάτω από εννιά ετών!
---
Ενίσχυση της σχέσης γονέα-παιδιού
---
«Δεν μπορούμε να αποκόψουμε τα παιδιά από το διαδίκτυο τη σημερινή εποχή», τονίζει εμφατικά η κ. Σπυροπούλου. «Είναι ένας χώρος στον οποίο τα παιδιά διασκεδάζουν, κάνουν φίλους, κάνουν κοινωνικές επαφές, μελετούν, οπότε δεν μπορούμε να δαιμονοποιήσουμε το διαδίκτυο στην ολότητά του. Ωστόσο, οφείλουμε ως γονείς αν θέλουμε να προστατέψουμε τα παιδιά μας, να είμαστε πλήρως ενημερωμένοι για τους κινδύνους που μπορεί ένα παιδί να αντιμετωπίσει εκεί», προσθέτει.
Η ενίσχυση της σχέσης μεταξύ γονέα και παιδιού αποτελεί το κύριο μέλημα των ψυχολόγων και κοινωνικών λειτουργών που βρίσκονται πίσω από τις τηλεφωνικές γραμμές του «Χαμόγελου του Παιδιού». «Αυτή είναι η σχέση που μπορεί να προστατέψει ένα παιδί. Είναι πολύ σημαντικό στη σχέση γονέα και παιδιού να υπάρχει δέσιμο και νοιάξιμο, προκειμένου να μην δυσκολευτεί να εκφράσει το παιδί μία δυσκολία του», υπογραμμίζει η κ. Σπυροπούλου.

Το Ελληνικό Κέντρο Ασφαλούς Διαδικτύου που λειτουργεί υπό την αιγίδα του Ιδρύματος Τεχνολογίας και Έρευνας στην Κρήτη, εξέδωσε συμβουλές σχετικά με την ασφαλέστερη πλοήγηση των παιδιών στο διαδίκτυο. Το Ελληνικό Κέντρο Ασφαλούς Διαδικτύου λειτουργεί γραμμή βοήθειας στο τηλέφωνο 210-6007686, στο μέιλ [email protected] και μέσω chat στην ιστοσελίδα https://www.help-line.gr/ Επίσης, στην ανοιχτή γραμμή καταγγελιών www.safeline.gr δέχεται καταγγελίες για παιδική κακοποίηση και παράνομη χρήση του διαδικτύου. Στις συμβουλές του υπογραμμίζει ότι η πλέον αποτελεσματική μέθοδος για τη μείωση του κινδύνου να εκτεθεί το παιδί σε ακατάλληλο περιεχόμενο κατά την πλοήγησή του στο διαδίκτυο, είναι η ενημέρωση και η εκπαίδευση του παιδιού ώστε να μάθει να χρησιμοποιεί το διαδίκτυο με ασφάλεια.

Σχετικά με την επαφή των μικρότερων παιδιών με την τεχνολογία, επισημαίνει ότι οι γονείς χρειάζεται να φτιάξουν ένα καθημερινό πρόγραμμα στη ζωή των παιδιών που θα περιλαμβάνει διάφορες δραστηριότητες, προκειμένου να αντλούν χαρά και ευχαρίστηση από δραστηριότητες στην πραγματική ζωή. Καθώς τα παιδιά μικρής ηλικίας δεν είναι σε θέση να χειριστούν δικές τους έξυπνες ηλεκτρονικές συσκευές με πρόσβαση στο διαδίκτυο, η έκθεση σε αυτές θα πρέπει να γίνεται με εποπτεία ενήλικα, με υψηλό ποιοτικά περιεχόμενο και οριοθετημένο ως προς το χρόνο. Τέλος, σημειώνει ότι οι γονείς πρέπει να γίνουν μέρος και της διαδικτυακής ζωής των παιδιών τους, προκειμένου να είναι κοντά τους και να κατανοούν τον κόσμο τους. Έτσι, οι γονείς θα είναι σε θέση να υποστηρίξουν και να συμβουλεύσουν τα παιδιά.

---
Όταν το παιδί πέσει θύμα αποπλάνησης στο διαδίκτυο
---
Τι γίνεται, όμως, σε περίπτωση που το παιδί πέσει θύμα αποπλάνησης στο διαδίκτυο; Η ψυχολόγος , Γιαρμίλα Τόμκοβα από την ομάδα του SaferKidsOnline, της πλατφόρμας που έχει δημιουργήσει η παγκόσμια εταιρεία ψηφιακής ασφάλειας ESET με στόχο την ευαισθητοποίηση γονιών, παιδιών και εκπαιδευτικών σε θέματα ψηφιακής ασφάλειας των παιδιών, εξηγεί ότι μερικά από τα πρώτα σημάδια είναι ότι το παιδί αρχίζει να συμπεριφέρεται με αφύσικο τρόπο. Για παράδειγμα, λαμβάνει ένα μήνυμα κειμένου και δεν το ανοίγει αμέσως ή γυρίζει το τηλέφωνο ανάποδα για να το κρύψει ή χρησιμοποιεί το τηλέφωνό του περισσότερο τη νύχτα ή μόνο όταν δεν υπάρχουν ενήλικες κοντά.

«Ένα από τα πρώιμα σημάδια ότι το παιδί χειραγωγείται, είναι ο δισταγμός του να μιλήσει γι’ αυτό. Η τοξικότητα της κακόβουλης σχέσης το έκανε να αισθάνεται σαν να έχει κάνει κάτι κακό, γι’ αυτό και δεν θέλει να μοιραστεί τον εσωτερικό του κόσμο. Συχνά νιώθει άγχος μετά τη συζήτηση με τον θύτη, το οποίο μπορεί να είναι ορατό στον γονέα. Το παιδί μπορεί να αρχίσει να συμπεριφέρεται απόμακρα, να αποσύρεται από την κοινωνία, να εμπλέκεται σε περισσότερες συγκρούσεις», επισημαίνει η κ. Τόμκοβα διευκρινίζοντας όμως ότι τίποτα από τα παραπάνω δεν σημαίνει από μόνο του ότι ένα παιδί μπορεί να βρίσκεται σε επαφή με κάποιον επιτήδειο, αλλά αποτελούν κόκκινες σημαίες για τους γονείς, ώστε να αρχίσουν να παρατηρούν περισσότερο το παιδί.
Εφόσον το παιδί πέσει θύμα αποπλάνησης στο διαδίκτυο η ομάδα του Saferkidsonline συμβουλεύει τους γονείς να μην κάνουν το παιδί να νιώσει ότι ανακρίνεται και να διατηρήσουν την ψυχραιμία τους. «Χρησιμοποιήστε παρόμοιες ιστορίες, εκπαιδευτικά βίντεο, τη δική σας εμπειρία. Αν χρειαστεί επινοήστε μια ιστορία, για παράδειγμα πείτε ότι το παιδί του φίλου σας είχε εμπλακεί σε κάτι παρόμοιο. Αυτό δίνει στο παιδί την ευκαιρία να μην αισθάνεται μόνο του σε αυτό που περνάει», σημειώνει.

Σε περίπτωση που δεν θέλει το παιδί να μιλήσει στον γονιό, είναι καλό οι γονείς να το ενθαρρύνουν να μιλήσει σε κάποιον άλλο αξιόπιστο ενήλικα. Τέλος, τονίζεται ότι το παιδί είναι το θύμα και δεν πρέπει να τιμωρηθεί από τους γονείς. Πρέπει να νιώσει ότι το να μιλάει στους γονείς, οδηγεί τελικά σε ένα ευτυχές τέλος.