Εκεχειρία στη Γάζα: Γιατί το Κατάρ σκέφτεται να βγει από την διαμεσόλαβηση - Τι σημαίνει αυτό πρακτικά

Από την έναρξη των ισραηλινών επιχειρήσεων στη Λωρίδα της Γάζας κατά της Χαμάς, στις 7 Οκτωβρίου, το Κατάρ -όπου έχει την έδρα του ο επικεφαλής του παλαιστινιακού κινήματος Ισμαήλ Χανίγιε - διαδραμάτισε κεντρικό ρόλο στις διαπραγματεύσεις, στο πλευρό άλλων μεσολαβητών, των ΗΠΑ και της Αιγύπτου.

Το εμιράτο του Κόλπου, όπου βρίσκεται η μεγαλύτερη αμερικανική στρατιωτική βάση στην περιοχή, κατάφερε να πετύχει στα τέλη Νοεμβρίου εκεχειρία διάρκειας μίας εβδομάδας, η οποία επέτρεψε την απελευθέρωση περίπου 100 από τους γύρω 250 ομήρους που απήχθησαν από τη Χαμάς κατά την επίθεσή της.

 Έκτοτε όμως όλες οι απόπειρες για τη σύναψη συμφωνίας για μια νέα κατάπαυση πυρός έχουν αποτύχει. Και μπροστά στις επικρίσεις, κυρίως του Ισραήλ, ο πρωθυπουργός του Κατάρ, σείχης Μοχάμεντ μπιν Αμπντελράχμαν αλ Θάνι, δήλωσε ότι η χώρα του «προχωρά σε μια γενική επανεξέταση του ρόλου της» ως μεσολαβήτριας, μεταξύ του Ισραήλ και της Χαμάς. 

Η ανακοίνωση του Κατάρ ενέτεινε τις ανησυχίες έπειτα από μήνες άκαρπων διαπραγματεύσεων για την επίτευξη νέας εκεχειρίας και την απελευθέρωση των υπόλοιπων ομήρων.

Οι ειδικοί ωστόσο θεώρησαν αυτή την ανακοίνωση ένδειξη περισσότερο διαμαρτυρίας παρά πραγματική απειλή.

Για ποιο λόγο το Κατάρ ενοχλήθηκε;
Το Κατάρ απέρριψε τις επικρίσεις του Ισραήλ, κυρίως του πρωθυπουργού Μπενιαμίν Νετανιάχου και επέκρινε τις δηλώσεις του Δημοκρατικού βουλευτή των ΗΠΑ Στένι Χόγιερ, ο οποίος ζήτησε από την Ουάσινγκτον να ξανασκεφτεί τις σχέσεις της με τη χώρα του Κόλπου, την οποία κατηγόρησε ότι δεν ασκεί αρκετή πίεση στη Χαμάς για την απελευθέρωση των ομήρων.

Ο Σέιχ Μοχάμεντ εξέφρασε την αγανάκτησή του για τις «προσδοκίες» που έχουν από το Κατάρ «πολιτικοί που προσπαθούν να κάνουν προεκλογική εκστρατεία» και πρόσθεσε ότι η Ντόχα «θα λάβει απόφαση την κατάλληλη στιγμή» για το αν θα συνεχίσει να εμπλέκεται στις συνομιλίες.

Για τον Τζέιμς Ντόρσι, ερευνητή του ινστιτούτου Μέσης Ανατολής του εθνικού πανεπιστημίου της Σιγκαπούρης, το Κατάρ επιδιώκει «να απαντήσει» στις επικρίσεις και όχι «να εξετάσει σοβαρά να απαρνηθεί τον ρόλο του μεσολαβητή», που αποτελεί «έναν από τους βασικούς πυλώνες της πολιτικής ‘ήπιας ισχύος’ της χώρας».

Βασικός αποδέκτης της προειδοποίησης του Κατάρ ήταν κυρίως «το Ισραήλ, ο Μπενιαμίν Νετανιάχου και οι υποστηρικτές του στο αμερικανικό Κογκρέσο», αλλά επίσης επεδίωξε να «ασκήσει πίεση στην κυβέρνηση του (Τζο) Μπάιντεν ώστε να υπερασπιστεί το Κατάρ», πρόσθεσε ο ίδιος.

Σύμφωνα με τον Αντρέας Κριγκ, ειδικό στη Μέση Ανατολή στο King’s College του Λονδίνου, το Κατάρ είχε «καθοριστικό ρόλο» στην επίτευξη εκεχειρίας στα τέλη Νοεμβρίου και «ενοχλήθηκε που αυτό δεν αναγνωρίστηκε από όλο τον κόσμο, κυρίως το Ισραήλ».

Ωστόσο δεν είναι πολύ πιθανό «να αποσυρθεί από τις μεσολαβητικές προσπάθειες», αφού «μονοπώλησε τη σχέση» με τη Χαμάς, υπογράμμισε ο Κριγκ.

Είναι απαραίτητο το Κατάρ;
Το Κατάρ έχει αναχθεί σε βασικό δίαυλο επικοινωνίας με τη Χαμάς, το πολιτικό γραφείο της οποίας βρίσκεται στη Ντόχα από το 2012.

Ο Κριγκ εκτιμά ότι το Κατάρ «είναι απαραίτητο» στη μεσολάβηση, διότι η Αίγυπτος «δεν διαθέτει την ίδια πρόσβαση» στη Χαμάς.

«Αν το Κατάρ αποσυρθεί από τις συνομιλίες, θα δεχθεί περισσότερες πιέσεις να εκδιώξει τη Χαμάς από το έδαφός του», σημείωσε ο Ντόρσι.

Και αν η Χαμάς φύγει από το Κατάρ, η Αλγερία, ο Λίβανος και το Ιράν θεωρούνται πιθανές βάσεις της ηγεσίας της. Αν τελικά επιλεγεί το Ιράν «σε ποιον θα απευθύνονται οι Αμερικανοί και οι Ισραηλινοί που θέλουν να φτάσουν στη Χαμάς;», διερωτήθηκε.

Ο Ντόρσι εκτίμησε εξάλλου ότι η Τουρκία, την οποία θα επισκεφθεί στο σαββατοκύριακο ο Χανίγιε, θα μπορούσε επίσης να αναλάβει τον ρόλο του διαπραγματευτή.

Γιατί έχουν περιέλθει σε αδιέξοδο οι διαπραγματεύσεις;

Το Ισραήλ και η Χαμάς αλληλοκατηγορούνται ότι τορπίλισαν πρόταση των μεσολαβητών, η οποία προέβλεπε εκεχειρία έξι εβδομάδων και την απελευθέρωση των ομήρων με αντάλλαγμα Παλαιστίνιους που κρατούνται στο Ισραήλ.

Η Χαμάς επιμένει σε μια μόνιμη εκεχειρία και την πλήρη απόσυρση των ισραηλινών δυνάμεων από τη Γάζα, κάτι που το Ισραήλ αρνείται.

Οι ισραηλινές υπηρεσίες Πληροφοριών από την άλλη έχουν κατηγορήσει τη Χαμάς ότι δεν επιθυμεί «ανθρωπιστική συμφωνία και την επιστροφή των ομήρων».