Τι θα συμβεί αν πάρουμε φάρμακα που έχουν λήξει; Οι ειδικοί απαντούν

Είναι πολύ πιθανό να σας έχει συμβεί: Σας πιάνει ένας ξαφνικός πονοκέφαλος ή ανεβάζετε αίφνης πυρετό.

Ανοίγετε το ντουλάπι με τα φάρμακα, ψάχνοντας απεγνωσμένα γι’ αυτό που θα ανακουφίσει τα ενοχλητικά συμπτώματά σας. Βρίσκετε το κουτί. Ημερομηνία λήξης: Νοέμβριος του 2021. Και τώρα τι κάνετε;

 Οι περισσότεροι άνθρωποι λαμβάνουν πολύ σοβαρά υπόψη την ημερομηνία λήξης όταν πρόκειται για ένα τρόφιμο. Εκτός, όμως, από την ημερομηνία λήξης, χρησιμοποιούμε τόσο τη λογική, όσο και τις αισθήσεις μας, για να διαπιστώσουμε αν τα τρόφιμα εξακολουθούν να τρώγονται. Η μούχλαή μια δυσάρεστη οσμή μπορεί να υποδηλώνουν ότι το τρόφιμο έχει χαλάσει και έχει αρχίσει να αποσυντίθεται.

Κάτι παρόμοιο συμβαίνει και με τα φάρμακα: Με την πάροδο του χρόνου, οι ουσίες των φαρμάκων διασπώνται. Η διαφορά, όμως, είναι ότι η σταδιακή αποσύνθεση των φαρμάκων δεν είναι φανερή όπως στα τρόφιμα. Ο ρυθμός της αποσύνθεσης εξαρτάται τόσο από τις εμπλεκόμενες ουσίες,όσο και από τον τρόπο αποθήκευσης του φαρμάκου. Μετά από κάποιο χρονικό διάστημα, όμως, μπορεί να έχουν αποσυντεθεί αρκετές από τις αρχικές ουσίες, με αποτέλεσμα να αλλοιώνονται σημαντικά οι ιδιότητες και η λειτουργία του φαρμάκου.

 Τι σημαίνει, όμως, αυτό πρακτικά; Είναι τα ληγμένα φάρμακα απλώς αναποτελεσματικά ή μήπως και επικίνδυνα;

Το σίγουρο, σύμφωνα με τους ειδικούς, είναι ότι τα φάρμακα είναι ασφαλή και αποτελεσματικά πριν από την ημερομηνία λήξης. Οι εκτιμήσεις, όμως, για το τι ισχύει μετά το πέρας της συνιστώμενης περιόδου χρήσης ποικίλλουν. Ορισμένα φάρμακα φαίνεται να καθίστανται σχεδόν αμέσως αναποτελεσματικά ή ακόμη κι επικίνδυνα, ενώ άλλα μοιάζουν να είναι εξίσου αποτελεσματικά και ασφαλή ακόμη και δεκαετίες μετά την ημερομηνία λήξης τους.

 Τα στοιχεία για την αποτελεσματικότητα

 Το πρώτο που σίγουρα συμβαίνει μετά τη λήξη ενός φαρμάκου είναι ότι η δραστικότητα των ουσιών του μειώνεται, με αποτέλεσμα να καθίσταται σταδιακά λιγότερο αποτελεσματικό. Στην περίπτωση που αυτό το φάρμακο αντιμετωπίζει κοινά συμπτώματα, όπως έναν πονοκέφαλο, η αναποτελεσματικότητα δεν αποτελεί εξαιρετικά σοβαρό πρόβλημα. Για τους ανθρώπους, όμως, που βασίζονται σε ένα φάρμακο για να αντιμετωπίσουν σοβαρές παθήσεις, όπως μια αλλεργία, η δραστικότητα του φαρμάκου είναι ζωτικής σημασίας.

Τα αντιβιοτικά φάρμακα που λειτουργούν ανεπαρκώς μπορεί επίσης να αποτελέσουν σοβαρό πρόβλημα, καθώς, εν πρώτοις, μπορεί να αποδειχθούν ανίκανα να αντιμετωπίσουν μια λοίμωξη, αλλά και συμβάλλουν στην ενίσχυση της ανθεκτικότητας των βακτηρίων.

Μέσα στα ληγμένα φάρμακα συμβαίνουν κι άλλες διεργασίες που τα καθιστούν μη ασφαλή για λήψη. «Η αποικοδόμηση μπορεί να δημιουργήσει προϊόντα με διαφορετικές ιδιότητες από τη δραστική ουσία», εξηγεί η Tone Agasøster, ανώτερη σύμβουλος του Νορβηγικού Οργανισμού Ιατρικών Προϊόντων. «Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε τοξικές ενώσεις, οι οποίες μπορεί να προκαλέσουν παρενέργειες», προσθέτει. Μια παλαιότερη μελέτη έδειξε ότι μια παλιά έκδοση του αντιβιοτικού τετρακυκλίνη διασπάται σε ουσίες που θα μπορούσαν να προκαλέσουν προβλήματα στους νεφρούς, σύμφωνα με την Ιατρική Σχολή του Χάρβαρντ.

Ένα άλλο ζήτημα είναι ότι ενδέχεται να αρχίσουν να αναπτύσσονται στα φάρμακα βακτήρια. Ορισμένα φάρμακα , όπως κάποιες οφθαλμικές σταγόνες, διαθέτουν πρόσθετα συντηρητικά για να αποτρέψουν την ανάπτυξη βακτηρίων. Με την πάροδο του χρόνου, όμως, τα συντηρητικά μπορεί να διασπαστούν και να χάσουν την αποτελεσματικότητά τους.

«Σε γενικές γραμμές, τα υγρά προϊόντα, όπως τα μείγματα, μπορεί να είναι πιο επιρρεπή σε αποσύνθεση από τα στέρεα, όπως τα δισκία και οι κάψουλες», λέει.

Πιθανότατα απορρίπτουμε πολλά χρήσιμα φάρμακα

Είναι σαφές ότι υπάρχουν πραγματικοί κίνδυνοι στη χρήση φαρμάκων μετά την ημερομηνία λήξηςτους. Από την άλλη, όμως, τα στοιχεία δείχνουν ότι η ημερομηνία λήξης μας οδηγεί στο να απορρίπτουμε φάρμακα που στην πραγματικότητα είναι απολύτως ασφαλή. Η ημερομηνία λήξης υποδηλώνει ότι το σωστά αποθηκευμένο φάρμακο είναι εγγυημένα αποτελεσματικό πριν από την ημερομηνία αυτή. Ωστόσο, η ετικέτα λήξης δεν διευκρινίζει εάν ορισμένα φάρμακα μπορούν να διαρκέσουν περισσότερο.

Μία από τις λίγες σχετικές μελέτες που έχουν διεξαχθεί έδωσε ενδιαφέροντα αποτελέσματα: Ορισμένα κοινά φάρμακα παρέμειναν αποτελεσματικά για δεκαετίες μετά την ημερομηνία λήξης τους. Ειδικότερα, σχεδόν το 90% των φαρμάκων που δοκιμάστηκαν έδειξαν ότι αντέχουν περισσότερο από έναν επιπλέον χρόνο από την ημερομηνία λήξης τους. Κατά μέσο όρο, διαπιστώθηκε ότι η ημερομηνία λήξης των φαρμάκων θα μπορούσε να παραταθεί για πάνω από 5 χρόνια.

Ορισμένα φάρμακα, μάλιστα, παρέμεναν σε άριστη κατάσταση. Τα δισκία ιωδίου, για παράδειγμα, ήταν καλά ακόμη και μετά από περισσότερα από 20 χρόνια. Σε άλλη μελέτη εξετάστηκαν φάρμακα που είχαν λήξει έως και 40 χρόνια νωρίτερα. Πολλά από αυτά εξακολουθούσαν να διατηρούν αναλλοίωτο περισσότερο από το 90% των δραστικών τους συστατικών. Ωστόσο, είναι ζωτικής σημασίας να σημειωθεί ότι τα ευρήματα αυτά βασίστηκαν σε ιδανικές συνθήκες αποθήκευσης των φαρμάκων, οι οποίες ενδέχεται να μην αντικατοπτρίζουν τις συνθήκες του πραγματικού κόσμου.

Από την άλλη, η έρευνα έχει επίσης δείξει ότι ορισμένα φάρμακα αλλοιώνονται γρήγορα. Η ασπιρίνη, η νιτρογλυκερίνη, η ινσουλίνη και τα υγρά αντιβιοτικά δεν πρέπει να χρησιμοποιούνται μετά την ημερομηνία λήξης τους, σύμφωνα με άρθρο της Ιατρικής Σχολής του Χάρβαρντ. Είναι γνωστό ότι παράγοντες όπως η θερμοκρασία, το φως και η υγρασία μπορούν να επηρεάσουν σημαντικά τη διάσπαση των ουσιών στα φάρμακα.

Εν ολίγοις, ορισμένα από τα ληγμένα φάρμακα στο ντουλάπι σας μπορεί να εξακολουθούν να είναι απολύτως εντάξει, αλλά είναι αδύνατο να γνωρίζετε με βεβαιότητα ποια από αυτά είναι ασφαλή. Το 2015, μια ομάδα ερευνητών κατέθεσε αίτημα, σύμφωνα με το οποίο θα επιβαλλόταν στις φαρμακευτικές εταιρείες να διεξάγουν συνεχείς δοκιμές για τη διάρκεια ζωής των προϊόντων τους. Αυτό θα τους επέτρεπε να προσαρμόζουν τις ημερομηνίες λήξης εάν οι μελέτες έδειχναν ότι τα φάρμακα διαρκούν περισσότερο. Ωστόσο, προς το παρόν, η γενική συμβουλή είναι να συμβουλεύεστε την ημερομηνία λήξης που αναγράφεται στις συσκευασίες των φαρμάκων και να μην τα καταναλώνετε μετά το πέρας αυτής.

«Τα φάρμακα πρέπει κανονικά να χρησιμοποιούνται εντός της εγκεκριμένης διάρκειας ζωής τους. Αν, παρ’ όλα αυτά, σας τύχει ένας ξαφνικός πονοκέφαλος και δεν έχετε εύκολα πρόσβαση στο φαρμακείο, μπορείτε να πάρετε μια «vintage παρακεταμόλη», κατέληξε η δρ. Agasøster.

ΠΗΓΗ ygeiamou.gr