Η έκθεση που έλαβε και αγνόησε η ελληνική κυβέρνηση για τις φωτιές

Οι ελλείψεις στη λειτουργία του Συντονιστικού Κέντρου
«Το νομοθετικό πλαίσιο της Ελλάδας για τη διαχείριση κινδύνου πυρκαγιάς χαρακτηρίζεται από επίσημο πολιτικές και ιεραρχικές σχέσεις, οι οποίες επικεντρώνονται κυρίως στη φάση της απόκρισης.

Συνολικά, η χώρα συνειδητοποιεί όλο και περισσότερο την επείγουσα ανάγκη να υιοθετηθεί μια ολοκληρωμένη και ολιστική προσέγγιση για τη διαχείριση του κινδύνου πυρκαγιάς.

Το ελληνικό θεσμικό πλαίσιο διαχείρισης κινδύνου πυρκαγιάς είναι παραδοσιακά πολύ κατακερματισμένο, γεγονός που οδηγεί σε επικαλύψεις ή ασαφή κατανομή ευθυνών.

Για να αποφευχθεί αυτό και να δημιουργηθεί ένα αποτελεσματικό σύστημα διακυβέρνησης, είναι εξαιρετικά σημαντικό να διευκρινιστούν οι ρόλοι και οι αρμοδιότητες των παραγόντων που εμπλέκονται σε ολόκληρο τον κύκλο διαχείρισης του κινδύνου πυρκαγιάς.

Επιπλέον, η ικανότητα της Δασικής Υπηρεσίας, η οποία διαδραματίζει κρίσιμο ρόλο στη διαχείριση του κινδύνου πυρκαγιάς, πρέπει να ενισχυθεί επειγόντως από άποψη εμπειρογνωμοσύνης, προσωπικού και χρηματοδότησης. Πράγματι, η έλλειψη επαρκών και σταθερών πόρων στη Δασική Υπηρεσία υπονομεύουν σοβαρά την αποτελεσματικότητά της.

Αυτό το επείγον ισχύει επίσης για αντιμετώπιση των κρίσιμων αδυναμιών σε τοπικό επίπεδο όσον αφορά την έλλειψη ειδικευμένου προσωπικού και οικονομικών πόρων.

Όσον αφορά τον κάθετο και οριζόντιο συντονισμό, θα μπορούσαν να βελτιωθούν περαιτέρω με τον εξορθολογισμό των διαφορετικών μηχανισμών συντονισμού που ήδη υπάρχουν.

Η Εθνική Πλατφόρμα για Μείωση του Κινδύνου Καταστροφής https://www.preventionweb.net/national-platform/greece-national-platform που ιδρύθηκε το 2012 και επί του παρόντος είναι ανενεργό, θα μπορούσε να βοηθήσει στην προώθηση διαδικασιών συντονισμού και διασφάλισης της συνοχής μεταξύ των διαφορετικών πολιτικών και δραστηριοτήτων με τον καθορισμό μιας στρατηγικής.

Ο συντονιστικός φορέας που θα περιλαμβάνει όλες τις βασικές οντότητες θα μπορούσε να βελτιστοποιήσει τη σχέση και τη συνεργασία μεταξύ της Δασικής Υπηρεσίας και του πυροσβεστικού σώματος.

Μια τέτοια επιτροπή θα βοηθούσε στη δημιουργία μιας στρατηγικής διαχείρισης κινδύνου πυρκαγιάς
σύμφωνα με τη συνολική στρατηγική, διευκρινίζοντας τους ρόλους και τις αρμοδιότητες, διευκολύνοντας κάθετα και οριζόντια τον συντονισμό, ενώ θα δημιουργούσε μεγαλύτερες σχέσεις με βασικούς ενδιαφερόμενους φορείς (ιδιωτικούς τομείς, Οργανώσεις της Κοινωνίας Πολιτών, έρευνα και ακαδημαϊκό κόσμο).

Αξίζει να σημειωθεί ότι οι συνεχείς αλλαγές στο νομικό πλαίσιο είναι δύσκολο να εφαρμοστούν και να επιβληθούν ιδιαίτερα σε τοπικό επίπεδο.

Ο επαρκής χρόνος για τη δοκιμή πολιτικών θα εξασφάλιζε μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα και συνολική σταθερότητα και, κατά συνέπεια, καλύτερο συντονισμό.

Επίσης, η διασφάλιση μιας προσέγγισης από κάτω προς τα πάνω, η δέσμευση και η ενδυνάμωση των τοπικών κοινοτήτων και η συνεκτίμηση των ειδικών αναγκών τους στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων και κανονιστικών διαδικασιών, θα μπορούσαν να βοηθήσουν στη δημιουργία αποτελεσματικών συστημάτων και σχέσεων διαχείρισης κινδύνου πυρκαγιάς».

Οι πολλές βασικές ελλείψεις στην εκτίμηση κινδύνου πυρκαγιών
«Συνιστάται ιδιαίτερα ειδική εστίαση στην αξιολόγηση των δασικών πυρκαγιών στη διεπαφή «άγριας» περιοχής και πόλης (wildland-urban interface -WUI), για την υποστήριξη των διαδικασιών σχεδιασμού διαχείρισης κινδύνου και την ιεράρχηση αποτελεσματικών μέτρων μείωσης κινδύνου σε αυτούς τους κρίσιμους τομείς, για τους οποίους τα νέα εργαλεία που έχουν ήδη εφαρμοστεί από ερευνητικά ιδρύματα θα μπορούσαν να είναι χρήσιμα.

H Eθνική Επιτροπή Εκτίμησης Κινδύνου που αναπτύχθηκε το 2021, περιλαμβάνει και Εκτίμηση Κινδύνου Πυρκαγιάς Ως προς το Τοπίο που χαρακτηρίζεται από σημαντικούς περιορισμούς σε όρους δεδομένων και χαρτών.

Θα πρέπει να αναπτυχθεί μια ολοκληρωμένη αξιολόγηση κινδύνου πυρκαγιάς σε εθνικό επίπεδο που θα λαμβάνει υπ’ όψιν τα τρωτά σημεία, τις διατομεακές επιπτώσεις, τα δεδομένα και τις πληροφορίες σχετικά με γεγονότα του παρελθόντος, τις μελλοντικές προβλέψεις του κλίματος και των περιβαλλοντικών και κοινωνικοοικονομικών αλλαγών.

Ομοίως, ο Εθνικός Χάρτης Κινδύνου Πυρκαγιάς παρουσιάζει επίσης σημαντικούς περιορισμούς, κυρίως λόγω του γεγονότος ότι χρονολογείται από το 1980 και δεν έχει ενημερωθεί ποτέ.

Παρόλα αυτά, ο χάρτης εξακολουθεί να χρησιμοποιείται ως πηγή πληροφοριών για την προετοιμασία στρατηγικών σχεδίων και τον εντοπισμό μέτρων διαχείρισης κινδύνου πυρκαγιάς.

Πρόσφατα δεδομένα και αναλύσεις από τοπικά ερευνητικά ιδρύματα –όπως το εννοιολογικό μοντέλο για την κατάρτιση χαρτών κινδύνου στο πλαίσιο του έργου FirEUrisk– θα πρέπει να βοηθήσει στην ενημέρωση των χαρτών και στην εφαρμογή ολοκληρωμένων αξιολογήσεων επικινδυνότητας και κινδύνου σε διαφορετικά εδαφικά επίπεδα».

Υπάρχει μεγάλη ανάγκη και για διευκρινίσεις ως προς την ορολογία, καθώς η χρήση όρων όπως ‘κίνδυνος’, ‘ευαισθησία’, ‘πιθανότητα’ στις αξιολογήσεις και τη χαρτογράφηση ενδέχεται να οδηγούν σε παρερμηνείες κακή χρήση.

Συνιστάται μια κοινή πρωτοβουλία έρευνας, ακαδημαϊκού κόσμου και δημόσιων ιδρυμάτων για την αξιοποίηση των εξαιρετικών ερευνητικών ικανοτήτων και της τεχνογνωσίας που είναι διαθέσιμες.

Επιπλέον, η ολοκλήρωση του Εθνικού Κτηματολογίου, που περιλαμβάνει τη χαρτογράφηση των τύπων καυσίμων, παράλληλα με την εφαρμογή του Ολοκληρωμένου Πληροφοριακού Συστήματος Διαχείρισης και Πρόληψης Κινδύνων (όπως προβλέπεται στο Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Πολιτικής Προστασίας 2021-2027), θα λειτουργήσει ως βασική πηγή πληροφοριών για την υποστήριξη της αξιολόγησης κινδύνου και της λήψης αποφάσεων σε διάφορα εδαφικά επίπεδα.

Συνολικά, οι διαδικασίες σχεδιασμού θα ωφεληθούν επίσης σε μεγάλο βαθμό από τη λεπτομερή γνώση της θέσης των καυσίμων που χρειάζονται επείγουσα διαχείριση».

Το «θολό» και αχρείαστα πολυδαίδαλο του προγραμματισμού για τη διαχείριση
«Συνολικά, συνιστάται ο εξορθολογισμός των υφιστάμενων διαδικασιών σχεδιασμού στα διάφορα εδαφικά επίπεδα για να διασφαλιστεί η συνοχή, να αποφευχθούν οι αλληλεπικαλύψεις και να προωθηθεί η περαιτέρω συνεργασία, μεταξύ των βασικών παραγόντων στη διαχείριση κινδύνου πυρκαγιάς.

Στην Ελλάδα, υπάρχουν διαφορετικά αποτελεσματικά μέσα σχεδιασμού για τη διαχείριση των δασικών πυρκαγιών.

Παρόλο που η νομοθεσία για τα σχέδια διαχείρισης των δασών είναι ξεπερασμένη, καταβάλλονται προσπάθειες για την ενημέρωση και τον εκσυγχρονισμό αυτών των διαδικασιών σχεδιασμού. Για παράδειγμα, προβλέπεται η συμπερίληψη ζητημάτων διαχείρισης του κινδύνου για την κλιματική αλλαγή και τις δασικές πυρκαγιές.

Η θέσπιση ενός ολοκληρωμένου και κοινού μέσου σχεδιασμού -συμπεριλαμβανομένων των δραστηριοτήτων πρόληψης -που θα ξεκινάει από κάτω (τους πολίτες) και θα φτάνει στην Πολιτεία και θα εμπλέξει όλους τους σχετικώς ενδιαφερομένους, θα μπορούσε να βελτιώσει περαιτέρω την ευθυγράμμιση των διαφορετικών σχεδίων, τα οποία μερικές φορές είναι αποσυνδεδεμένα και αλληλοεπικαλυπτόμενα.

Ένα τέτοιο γενικό ολοκληρωμένο σχέδιο διαχείρισης κινδύνου πυρκαγιάς θα πρέπει να αναπτυχθεί και να προορίζεται ως σχέδιο δράσης που επιτρέπει ιδανικά να τεθεί σε λειτουργία η συνολική στρατηγική διαχείρισης κινδύνου, ενώ μπορεί να επωφεληθεί από μια ενοποιημένη ροή χρηματοδότησης.

Από αυτή την άποψη, οι επενδύσεις και οι δαπάνες πρόληψης και καταστολής θα πρέπει να αποτελούν αντικείμενο συστηματικής λογιστικής προκειμένου να αξιολογείται η ποιότητα των δαπανών. Η συλλογή, η ανάλυση και η κοινή χρήση αυτών των δεδομένων θα επέτρεπε καλύτερο σχεδιασμό και μεγαλύτερη δημόσια λογοδοσία και διαφάνεια.

Τα σχέδια διαχείρισης κινδύνου πυρκαγιάς σε υποεθνικό επίπεδο και τα τομεακά σχέδια θα πρέπει να ευθυγραμμίζονται με το εθνικό σχέδιο και ομοίως να περιλαμβάνουν λεπτομερείς περιγραφές των μέτρων, τις αρχές που είναι αρμόδιες για την εφαρμογή τους, το χρονοδιάγραμμα και το κόστος.

Ο προγραμματισμός θα πρέπει πάντα να υπόκειται σε επίσημες διαδικασίες παρακολούθησης και αξιολόγησης, μαζί με τακτικές αναθεωρήσεις.

Παράλληλα, πρέπει να ενισχυθεί με δράσεις σε περιφερειακό και εθνικό επίπεδο η ικανότητα των δήμων να αναπτύσσουν και να εφαρμόζουν ολοκληρωμένα σχέδια για την πρόληψη, την ετοιμότητα και την αντιμετώπιση των αναγκών κινδύνου πυρκαγιάς».

Τα μέτρα για την πρόληψη προκαλούν μόνο ζαλάδα
«Το νομοθετικό και διαδικαστικό πλαίσιο για την πρόληψη των πυρκαγιών αποτελείται από πληθώρα νόμων, διαταγμάτων, προδιαγραφών, εγκυκλίων και κανονισμών. Γεγονός που οδηγεί σε υψηλό βαθμό κατακερματισμού ρόλων και ευθυνών εντός του θεσμικού πλαισίου. Δεδομένης αυτής της κατάστασης, το νομοθετικό και θεσμικό πλαίσιο θα μπορούσε να επωφεληθεί από μια ολοκληρωμένη ανασκόπηση, λαμβάνοντας υπόψη τα αίτια των πυρκαγιών και αξιοποιώντας την ευκαιρία να ενσωματωθούν επίσης οι κλιματικές αλλαγές και διατομεακές εκτιμήσεις.

Πρέπει να ληφθεί υπ’ όψιν και η αποτελεσματικότητα διατήρησης μιας αγροτικής οικονομίας που βασίζεται στη χρήση φυσικών πόρων.

Υπάρχει η επείγουσα ανάγκη και ενίσχυσης της ικανότητας της Δασικής Υπηρεσίας και απαιτείται ένας μακροπρόθεσμος προϋπολογισμός για την πρόληψη για να διασφαλιστεί η εφαρμογή και η βιωσιμότητα των μέτρων διαχρονικά.

Το πρόγραμμα προστασίας δασών ΑntiNero των 415.1 εκατομμυρίων ευρώ) χαρακτηρίστηκε ως θετική εξέλιξη.

«Παρ’ όλα αυτά, η διαθεσιμότητα δημοσίων πόρων για την πρόληψη των πυρκαγιών μακροπρόθεσμα, παραμένει ανησυχητική.

Από αυτή την άποψη, απαιτείται ένας μακροπρόθεσμος προϋπολογισμός για την πρόληψη, ώστε να διασφαλιστεί ο αποτελεσματικός σχεδιασμός και η εφαρμογή και η συνολική βιωσιμότητα των μέτρων διαχρονικά.
Οι επενδύσεις στη διαχείριση των δασών θα πρέπει να επεκταθούν περαιτέρω, χρησιμοποιώντας τόσο τις δημόσιες όσο και ιδιωτικά κεφάλαια εάν αυτό είναι εφικτό.

Θα πρέπει να εξεταστεί η χρήση φορολογικών κινήτρων για τους ιδιώτες ιδιοκτήτες δασικών εκτάσεων που φέρουν προληπτική φροντίδα (όπως η μείωση καύσιμης ύλης) στις ιδιοκτησίες τους, αλλά και κίνητρα τόνωσης των δασικών δραστηριοτήτων που απαιτούν επενδύσεις (όπως κτηνοτροφία, τοπικά εργοστάσια επεξεργασίας δασικών προϊόντων) που αυξάνουν την τοπική απασχόληση και μειώνουν την καύσιμη ύλη».

Η ετοιμότητα του συνολικού συστήματος θέλει επίσης, δουλίτσα
«Η ετοιμότητα του συνολικού συστήματος βασίζεται σε μια σταθερή περίοδο πυρκαγιών. Ωστόσο, αυτή η έλλειψη ευελιξίας θα μπορούσε να σημαίνει λιγότερο αποτελεσματική απόκριση, όταν εκδηλώνονται πυρκαγιές εκτός της παραδοσιακής εποχής των δασικών πυρκαγιών -φαινόμενο που γίνεται ολοένα και πιο συχνό στο πλαίσιο της κλιματικής αλλαγής.

Υπ’ αυτήν την οπτική, η εγκατάλειψη της έννοιας της σταθερής αντιπυρικής περιόδου θα μπορούσε να ανοίξει το δρόμο για μια πιο ευέλικτη προσέγγιση με βάση άλλα κριτήρια -όπως μετεωρολογικές συνθήκες ή παρατεταμένες περιόδους ξηρότητας ή στρες της βλάστησης.

Απαιτείται εσωτερική ανάλυση που να ενσωματώνει εκτιμήσεις κόστους-οφέλους για την αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας του συνολικού συστήματος περιπολίας.

Οι δραστηριότητες επιτήρησης και περιπολίας πρέπει να αλληλοσυμπληρώνονται για να μεγιστοποιηθούν έγκαιρα ο εντοπισμός και η διασφάλιση της αποτελεσματικής έγκαιρης επέμβασης.
Με σκοπό τη συνεχή βελτίωση, θα ήταν επωφελές να αυξηθεί η δέσμευση των ιδιωτικών τομέων (π.χ. παρόχων ηλεκτρικής ενέργειας) και να συμπεριληφθούν δοκιμές για θέματα υγείας και ασφάλειας.

Υπάρχει επίσης ανάγκη να ενισχυθούν οι τεχνικές, διοικητικές και οικονομικές ικανότητες των τοπικών αρχών προκειμένου να βελτιωθεί η ετοιμότητα για σοβαρά συμβάντα δασικών πυρκαγιών -δεδομένου του βασικού τους ρόλου τόσο στις φάσεις ετοιμότητας όσο και στις φάσεις απόκρισης.

Η ακαδημία της Πυροσβεστικής φαίνεται να έχει αυτήν την στιγμή, περιορισμένες λειτουργίες. Η ενίσχυση αυτών θα ήταν βήμα προόδου ως προς τις δραστηριότητες κατάρτισης για διάφορους ενδιαφερόμενους φορείς, συμπεριλαμβανομένων των δημάρχων, των εθελοντών και των πολιτών».

 Η ανταπόκριση απαιτεί ένα ολοκληρωμένο σύστημα
«Πρέπει να διερευνηθούν εναλλακτικές στρατηγικές για την άνευ όρων καταστολή όλων των πυρκαγιών για να βελτιωθεί η αποτελεσματικότητα του συνολικού συστήματος και να δοθεί η δυνατότητα στους ανθρώπους να συνυπάρξουν με τις πυρκαγιές.

Θα μπορούσε να είναι χρήσιμο να διερευνηθεί η σκοπιμότητα της συμπερίληψης πρόσθετων μεθόδων διαχείρισης.

Για να αυξηθεί η αποτελεσματικότητα αυτού του μηχανισμού, είναι σημαντικό να διασφαλιστεί η εμπλοκή
όλων των βασικών φορέων και ενδιαφερομένων που απαιτούνται για τη διαχείριση της έκτακτης ανάγκης, συμπεριλαμβανομένου του ιδιωτικού τομέα και των Οργανώσεων της Κοινωνίας των Πολιτών (ΟΚΠ).

Όσον αφορά το εθνικό επίπεδο, είναι απολύτως απαραίτητο το Συντονιστικό Όργανο Πολιτικής Προστασίας να καταστεί πλήρως λειτουργικό για να εγγυηθεί μια ενιαία και αποτελεσματική απάντηση σε όλα τα επίπεδα.

Η εφαρμογή ενός συντονιστικού κέντρου σε κάθε περιφέρεια, που ήδη σχεδιάζεται και χρηματοδοτείται, θα βελτιώσει δραματικά την αποτελεσματικότητα του συνολικού συστήματος ανταπόκρισης.

Απαιτείται ένα ολοκληρωμένο σύστημα διαχείρισης συμβάντων για την αποσαφήνιση των ρόλων και των ευθυνών, των επεμβάσεων, των διαδικασιών σχεδιασμού, των υλικοτεχνικών, των πτυχών ασφάλειας, της χρηματοδότησης, του απαιτούμενου προσωπικού και του τρόπου με τον οποίο εξελίσσεται η αλυσίδα διοίκησης με την πάροδο του χρόνου, κατά τη διάρκεια συμβάντων.
Σε αυτή τη βάση, πρέπει να καθοριστούν συγκεκριμένα προφίλ προσωπικού και να εφαρμοστούν προγράμματα κατάρτισης για να διασφαλιστεί ότι όλοι οι τομείς του συστήματος διαχείρισης συμβάντων στελεχώνονται με το πλέον καταρτισμένο προσωπικό.

Για τη βελτίωση της αποτελεσματικότητας των επιχειρήσεων απόκρισης, τη χρήση και τον ορισμό συγκεκριμένων τακτικών χαρτών και πυρός θα μπορούσε να διερευνηθεί περαιτέρω η ανάλυση συμπεριφοράς, για την υποστήριξη δραστηριοτήτων απόκρισης κατά τη διάρκεια μεγάλων γεγονότων δασικών πυρκαγιών.

Επίσης, θα μπορούσε να δημιουργηθεί πρόσθετη μονάδα/λειτουργία, αφιερωμένη στην εναέρια παρακολούθηση και επιτήρηση για να βοηθήσει στην ενημέρωση πριν τη λήψη αποφάσεων στα κέντρα διοίκησης και την παροχή δεδομένων και πληροφοριών στις ομάδες εδάφους σε πραγματικό χρόνο».

Στο τέλος πρέπει να γίνεται ‘ταμείο’ που θα δημοσιεύεται
Ελλείψεις έχουμε και σε όσα κάνουμε μετά τις πυρκαγιές, με τους ειδικούς να επισημαίνουν ότι «η φάση ανάκαμψης και διδαγμάτων μετά την πυρκαγιά στην Ελλάδα ρυθμίζεται από μια σειρά νομοθετικών πράξεων που διέπουν την ανάκαμψη και την ανασυγκρότηση μετά την καταστροφή, τα οποία, ωστόσο, δεν εντάσσονται στο πλαίσιο Build Back Better προσαρμογής και προστασίας του κλίματος.

Η σημασία του εντοπισμού των αιτιών των δασικών πυρκαγιών αναγνωρίζεται πλήρως σε εθνικό επίπεδο, ως προς την εξέταση των υποκείμενων αιτιών και την τακτοποίηση αυτών. Παρ’ όλα αυτά, το 25% ταξινομείται ως «απροσδιόριστες», ενώ θα ήταν σκόπιμο να προσαρμοστεί η ορολογία στα δεδομένα. Δηλαδή, να υιοθετηθούν όροι όπως αγροτική ή τοπική πυρκαγιά, αντί για δασική/γεωργική.

Τα θέματα που θα καλύπτονται περιλαμβάνουν και το κόστος των επιχειρήσεων καταστολής μετά από γεγονότα δασικής πυρκαγιάς, τα οποία θα πρέπει να αξιολογούνται και να αναλύονται ώστε να είναι δυνατή η διεξαγωγή ανάλυσης κόστους-οφέλους και ο εντοπισμός του κατάλληλου κινδύνου
πολιτικές και μέτρα μείωσης.

Τέλος, τα αποτελέσματα που θα συγκεντρωθούν όσον αφορά τις καλές πρακτικές, τις συστάσεις και τα διδάγματα που αντλήθηκαν θα πρέπει να διαδοθούν για τη συνεχή βελτίωση του συστήματος».

ΠΗΓΗ news247.gr