Κοινωνικός και γεωγραφικός κατακερματισμός σε περιχαρακωμένο πολιτικό περιβάλλον

Για πρώτη φορά στη χώρα μας παρατηρείται μια τόσο άνιση ανάπτυξη, με την νησιωτική Ελλάδα στο απόγειότης, ευνοημένη από τη συγκυρία της εποχής και ούσα κυνικά διαθέσιμη για την αποστράγγιση κάθε ικμάδας της πλουτοπαραγωγικής πηγής του τουρισμού, την Αττική (όπως πάντα) στο επίκεντρο της υδροκέφαλης οικονομικής ανάπτυξης της χώρας,ενώ η ηπειρωτική Ελλάδα εγκλωβισμένη σε καχεκτικούς ρυθμούς,ιδίως όπου δεν συναντάται διαθέσιμο τουριστικό προϊόν και αγνοείται η οικονομική πυξίδα. Αυτή η τριχοτόμηση της ανισότητας αποτυπώνεται τόσο στην κοινωνία, όσο και στην εκλογική δύναμη των κομμάτων.

Ενδεικτικά, στις Ευρωεκλογές του 2024 στους νομούς της Δυτικής Μακεδονίας η ΝΔ έλαβε από 25% μέχρι 31%, το ΠΑΣΟΚ από 15% έως 18%, ο ΣΥΡΙΖΑ από 12% έως 14% και τα κόμματα δεξιά της ΝΔ άθροιζαν από 17% έως 24%.Την ίδια στιγμή στις εκλογικές περιφέρειες της Αττικής η ΝΔ έλαβε από 23% μέχρι 33% (κατά κύριο λόγο όμως κινήθηκε άνω του 30%), το ΠΑΣΟΚ από 9% έως 10%, ο ΣΥΡΙΖΑ από 15% έως 19% και τα κόμματα δεξιά της ΝΔ άθροιζαν από 8% έως 12%. Στη νησιωτική Ελλάδα τέλος, τα ανωτέρω νούμερα προσεγγίζουν αυτά της Αττικής αλλά με σαφή ενίσχυση των δεξιότερα της ΝΔ ευρισκόμενων κομμάτων.

Το πλέον ανησυχητικό, όπως φαίνεται από τις εσωκομματικές εξελίξεις στη ΝΔ αλλά και από τα πρόσφατα εκλογικά αποτελέσματα του ΠΑΣΟΚ είναι η περιχαράκωση των ακροατηρίων ακόμα και εσωκομματικά, με διαφορετικές προτεραιότητες και διαφοροποιημένα πολιτικά επίδικα. Με ηπιότερο ρυθμό σε σχέση με τη δραματική αλλαγή της κρίσης, το πολιτικό σκηνικό κατακερματίζεται έτι περισσότερο με δύο ουσιώδεις διαφορές σε σχέση με το διάστημα 2010-2016:

α) αποτυπώνεται πλέον μια αντίστοιχα ολοκληρωμένα κατακερματισμένη κοινωνία στη βάση όσων εμπεδώθηκαν στον κοινωνικό ιστό από τη βίαιη οικονομική προσαρμογή, συνεπώς έχουμε μια μόνιμη εικόνα αυτή τη στιγμή με πολιτικές στάσεις που έχουν αποκτήσει ρίζες και βάθος, ακόμα και η συνειδητή αποχή ως συνολική αποδοκιμασία.

β) δεν υφίσταται κοινό αίτημα, «εχθρός» ή εν γένει πολιτικό επίδικο. Από την εποχή της αντίστασης στα μνημόνια και του «όχι» στο δημοψήφισμα μέχρι σήμερα δεν υφίσταται αίτημα, το οποίο να διαπερνά οριζόντια τις πολιτικές δομές, ενώ η επιστροφή στην κανονικότητα και η αποσυριζοποίηση, ήταν περισσότερο κεντροποιημένα αιτήματα που η απογοήτευση της διακυβένρησης 2015-2019 τα κατέστησε πρόσκαιρα πλειοψηφικά. Σήμερα, η οικονομική ασφυξία του πληθωρισμού και της άνισης ανάπτυξης είναι εντονότερη στην περιφέρεια, όπου όμως τα ταυτοτικά ζητήματα και το μεταναστευτικό έχουν πρωτεύουσα αξία. Αντίστροφα, η οικονομική πίεση στα μεσαία στρώματα στα αστικά κέντρα είναι έντονη,ωστόσο η εγγύτητα στο πολιτικοοικονομικό κέντρο και στην άνιση διάχυση των κονδυλίων λειτουργεί παραπλανητικά ενώ τα ταυτοτικάθέματα δεν προκαλούν ίδιας έντασης αντιδράσεις.

Κοντολογίς, η υφιστάμενη κατάσταση αιτιολογεί αφενός μεν την απίσχναση της ποικιλομορφίας των ακροατηρίων της ΝΔ μέσα σε μόλις ένα χρόνο, αφετέρου δε τις δυσκολίες που διαγράφονται για το ανερχόμενο ΠΑΣΟΚ. Για το τελευταίο το ερώτημα πλέον δεν είναι μια στρατηγική συμφωνία ή όχι στην κεντροαριστερά (άλλωστε είναι άδηλο αν και κατά πόσο ανήκει σε αυτήν ο ΣΥΡΙΖΑ πλέον, ενώ το βάθος της επιρροής των μεγαλοστελεχών του στην κοινωνία είναι εντυπωσιακά ρηχό) ούτε πως θα απολογηθεί για τις επιλογές του πριν από δέκα και πλέον χρόνια. Το επίδικο είναι αν μπορεί να συνομιλήσει με τα περιχαρακωμένα ακροατήρια, με κοινωνικά στρώματα τα οποία δεν συνομιλούν με το πολιτικό σύστημα και τείνουν να μην αλληλοεπιδρούν και μεταξύ τους καιόλα αυτά σε μια εποχή που η κεντροαριστερά αναζητά πυξίδα στην Ευρώπη. Η εξίσωση δεν είναι απλή αλλά είναι αναγκαίο να λυθεί για να επαναλειτουργήσει το πολιτικό σύστημα με υγιή τρόπο και να πάψουν οι εξωσυστημικές προτάσεις και ιδέες να θέλγουν όλο και περισσότερο. Οι επικοινωνιακές λύσεις έχουν πρόσκαιρο αποτέλεσμα, όσο αναγκαίες και αν είναι στις δυτικές κοινωνίας της κατακόρυφης πτώσης ουσιαστικής ενασχόλησης της κοινής γνώμης με την πολιτική, ενώ οι κινηματικές πρακτικές είναι αναγκαίες για να γεννηθεί κάτι νέο αλλά έχουν σαφώς μικρότερο όριο επιρροής από το παρελθόν. Η κοινωνία αναζητά συνθετικές λύσεις και προτάσεις σε πολύπλοκα προβλήματα με έναν ουσιαστικό και όχι κίβδηλο ριζοσπαστισμό σε ζητήματα αιχμής. Όποιος συνομιλήσει έγκαιρα μαζί της, τη βοηθήσει να δει τα προβλήματα και τα όριά τους με πραγματισμό αλλά όχι μεμψιμοιρία,διατυπώσει προγραμματικό λόγο ως αντίδοτο της ψευδεπίγραφης αντίστασης σε όλα θα έχει προβάδισμα. Δύσκολό; Πολύ. Αναγκαίο; Απόλυτα.

Παναγιώτης Α. Γεωργαντόπουλος

Δικηγόρος