65ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης: Σημαντικές ταινίες από Γαλλία, Κροατία, Ιταλία και αφιέρωμα «Εμείς, το τέρας»

του Γιάννη Μουγγολιά

O σπουδαίος Γάλλος σκηνοθέτης Μπρούνο Ντιμόντ, δημιουργός μερικών αριστουργημάτων του σύγχρονου σινεμά όπως «Η ζωή του Ιησού», «Ανθρωπότητα» υπογράφει την εξαιρετική τελευταία του ταινία «Αυτοκρατορία», βραβευμένη με Αργυρή Άρκτο-Βραβείο της Επιτροπής στη Μπερλινάλε 2024, που προβλήθηκε στις «Ειδικές Προβολές» του 650υ Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης, συγκεράζοντας πολλά διαφορετικά είδη όπως η επιστημονική φαντασία, η κοινωνιολογική σάτιρα και η κωμωδία και η περιπέτεια και δημιουργώντας μια απόλυτη κινηματογραφική εμπειρία και μια μοναδική απολαυστική, ψυχαγωγική ταινία.

Όλη η ιστορία εκτυλίσσεται σε μια παραλία της βόρειας Γαλλίας, σε ένα όμορφο αλλά απολύτως ήσυχο ψαροχώρι που δεν συντελείται η παραμικρή δράση και ο Ντιμόντ μεταμορφώνει αυτό το ψαροχώρι στο κέντρο του σύμπαντος με τον μοναδικό, καταιγιστικό και ανεπανάληπτο τρόπο του. Στο ψαροχώρι αυτό θα γεννηθεί ένα ασυνήθιστο μωρό (ακόμα και η επιλογή του μωρού είναι φοβερή από τον σκηνοθέτη αφού βλέπουμε ένα εξαιρετικά ανεπτυγμένο, ευτραφές και δαιμόνιο μωρό) για χάρη του οποίου αρχίζει, γιγαντώνεται και κορυφώνεται ο μυστικός πόλεμος μεταξύ εξωγήινων δυνάμεων πυροδοτώντας ουσιαστικά την σύγκρουση των δυνάμεων του καλού και του κακού στο σύμπαν. Ο Ντιμόντ σκηνοθετεί μια εντελώς διαφορετικές ταινίες από αυτές που τον είχαμε συνηθίσει ποντάροντας σε νέους κινηματογραφικούς τόπους όπως η επιστημονική φαντασία διατηρώντας πάντα το υψηλό επίπεδο του στοχασμού του και της αναρχικής αντίληψής του στο σινεμά που ανατρέπει κώδικες και εκφραστικούς δρόμους. Με πρωτοφανή άνεση καταθέτει μια σκηνοθετική βιρτουοζιτέ που σφραγίζεται από τον μοναδικό, ιδιοσυγκρασιακό του τρόπο. Με βασικό φωτισμό το εκτυφλωτικό φως του καλοκαιρινού καύσωνα, με έναν σαρωτικό ερωτισμό, με γερές νοσταλγικές ματιές και πλήθος σινεφιλικές αναφορές ετερόκλητες αλλά εξαιρετικά εφαρμοσμένες, καθηλώνει τον θεατή με την αστείρευτη φαντασία του, την εικαστική έμπνευση, το χειμαρρώδες σατιρικό του πνεύμα και διατυπώνει το προσωπικό, πρωτότυπο δοκίμιο για τη σύγκρουση του Καλού και του Κακού σπέρνοντας δαιμόνια, προσμείξεις και διαθλώντας κάθε καθαρή έννοια του Καλού ή του Κακού κάνοντάς μας να αναθεωρούμε διαρκώς την άποψή μας για αυτά. Καθαρά διασκεδαστικό σινεμά και εξαιρετικά ευφυής κοινωνικός σχολιασμός. Και ο Ντιμόντ καταφέρει με μεγάλη επιτυχία να τα ενώσει, μας τα δείχνει να ερωτοτροπούν, να συνυπάρχουν και να εκδιώκουν το ένα το άλλο. Ταινία εν τέλει εκλεκτού περιεχομένου και οργιαστικής φόρμας, ταινία ασεβής, αυθάδης αλλά μεγαλειώδης.

Από τις ταινίες του τμήματος «Νέοι Ορίζοντες» που ξεχωρίζουν τα «Καλά παιδιά» του Κροάτη Φιλίπ Περούζοβιτς μιλάει για την επιστροφή δυο μεσήλικων αδελφιών που μετά τον θάνατο της μάνας τους επιστρέφουν στο πατρικό σπίτι για να το αδειάσουν να το καθαρίσουν και να ρυθμίσουν κάποιες λεπτομέρειες. Το σπίτι μου μεγάλωσαν, εκεί που είναι η καρδιά τους και τώρα πρέπει να αδειάσει. Ο Νίκολα και η Σάσα που είχαν δυναμική σχέση μεταξύ τους, θυμούνται στιγμές και συμπεριφορές του παρελθόντος, οι μνήμες είναι ζωντανές, άλλοτε χαρούμενες άλλοτε επώδυνες και θλιβερές, χωρίς στιγμή να παγιδεύονται σε στείρα νοσταλγικές διαθέσεις.

Ο Φίλιπ Περούζοβιτς σκιαγραφεί με εξαιρετικό μέτρο και ενέργεια τους χαρακτήρες των δυο ηρώων του, τους περιβάλλει με ένα πέπλο τρυφερότητας, χωρίς συναισθηματικές εξάρσεις και υπερβολές. Παράλληλα εξαντλεί με κάθε λεπτομέρεια και με την πιο λιτή κινηματογράφηση την αδελφική αγάπη αλλά και την οικογενειακή ισορροπία θέτοντας συχνά τις διαστάσεις μια ενηλικίωσης επώδυνης αφού σχετίζεται με το άδειασμα του σπιτιού-απομάκρυνση του παρελθόντος, η οποία είναι αναγκαία προκειμένου να προχωρήσουν στη ζωή τους.

Πολύ ενδιαφέρουσα αποδείχτηκε και η ταινία του Ιταλού Ρομπέρτο Μινερβίνι «Οι καταραμένοι» που κάνει μια βουτιά στον χρόνο και μας ταξιδεύει στο 1862 στον Αμερικανικό Εμφύλιο Πόλεμο Βόρειων και Νότιων. Σε ένα συγκλονιστικό τοπίο που βασιλεύει η σιωπή, η ομίχλη κυριολεκτικά και μεταφορικά και η ανησυχία, κάποιοι στρατιώτες των Βορείων προσπαθούν να διερευνήσουν μια απροσδιόριστη, αχαρτογράφητη περιοχή. Στην προσπάθειά τους αυτή κινούνται προσπαθώντας να ισορροπήσουν ανάμεσα στο καλό και το κακό, στην ηθική και τη βαρβαρότητα, όμως οι διαχωριστικές γραμμές γίνονται πλέον δυσδιάκριτες και εκπίπτουν τα σαφή σύνορα και όρια των καταστάσεων.

Ο Μινερβίνι (με ξεχωριστή θητεία και περγαμηνές στο είδος των αφηγηματικών ντοκιμαντέρ), καταθέτει έναν συγκροτημένο όσο και μυσταγωγικό στοχασμό σχολιάζοντας στην ουσία την κατασκευή του αμερικάνικου έθνους αλλά και την σύσταση του παρελθόντος ως έννοια που ποτέ δεν είναι νεκρό. Με το σκηνοθετικό αυτό ντεμπούτο του στις ταινίες μυθοπλασίας, υποβάλλει με τον νατουραλισμό του που δίνει την αίσθηση της απειλής,

Η ταινία απέσπασε το βραβείο σκηνοθεσίας (εξ ημισείας) στο τμήμα «Ένα Κάποιο Βλέμμα» του Φεστιβάλ Καννών 2024.

Ιδιαίτερα δημοφιλές αποδεικνύεται το φετινό αφιέρωμα του φεστιβάλ στα τέρατα με τίτλο «Εμείς, το τέρας» όπου προβάλλονται πολλές και διαφορετικές παράμετροι και εκδοχές του τέρατος στον κινηματογράφο μέσα από παλαιότερες και νεότερες ταινίες. «Το κτήνος» δια χειρός Βαλέριαν Μπορόφτσκικ το 1975, «Το μεγάλο φαγοπότι» του Μάρκο Φερέρι το 1973, «Το λουτρό του διαβόλου» το 2024, «Ο άνθρωπος ελέφαντας» του Ντέιβιντ Λιντς το 1980, «Μάτια χωρίς πρόσωπο» του Ζορζ Φρανζί το 1960, «Τα τέρατα» του Τοντ Μπράουνινγκ», «Ο Ιωάννης ο βίαιος» της Τώνιας Μαρκετάκη το 1973, «Μέντα-καραμέλα» του Τσανγκ-Ντονγκ Λι το 1999 και άλλα πολλά φιλμ που προσεγγίζουν ποικιλοτρόπως το θέμα με πραγματικά τέρατα ή με ανθρώπινα τέρατα και συμπεριφορές. Η επιλογή των ταινιών έγινε από τον Κάρλο Σατριάν.

Παράλληλα το φετινό κεντρικό θέμα του φεστιβάλ υποστηρίζεται από την κεντρική έκθεση «Εμείς, το τέρας» που φιλοξενείται στο MOMus-Πειραματικό Κέντρο Τεχνών (Αποθήκη Β1, Λιμάνι Θεσσαλονίκης) και θα διαρκέσει μέχρι τις 24 Νοεμβρίου και όπου δύο εικαστικοί καλλιτέχνες, η Μαλβίνα Παναγιωτίδη και Δαυίδ Σαμπεθάι δημιούργησαν έργα που βρίσκονται σε διάλογο μεταξύ τους.