Ανισότητες και ευκαιρίες για τις Περιφέρειες της Ελλάδας - Ανάλυση της Data Consultants

Η πρόσφατη έκθεση του Ιδρύματος Οικονομικών και Βιομηχανικών Ερευνών (ΙΟΒΕ), σε συνεργασία με το Παρατηρητήριο Περιφερειακών Πολιτικών (ΠΠΠ), φέρνει στο φως τις κοινωνικές και οικονομικές προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι ελληνικές περιφέρειες. Εν μέσω διαρκών μεταβολών στην οικονομία και τη δημογραφία, η ανάγκη για στοχευμένες πολιτικές παρεμβάσεις γίνεται πιο επίκαιρη από ποτέ. Τα στελέχη της Data Consultants παρουσιάζουν τα βασικά συμπεράσματα της έκθεσης και προτείνουν πολιτικές για την αντιμετώπιση των προκλήσεων που αναδεικνύονται.

Βασικά συμπεράσματα της έκθεσης

Η δημογραφική υποχώρηση αποτελεί ένα από τα πιο ανησυχητικά ευρήματα της έκθεσης. Σχεδόν όλες οι περιφέρειες της χώρας καταγράφουν μείωση του πληθυσμού, κυρίως λόγω του ότι οι γεννήσεις είναι λιγότερες από τους θανάτους. Το φαινόμενο επιδεινώνεται στις αγροτικές και απομακρυσμένες περιοχές, όπου η γήρανση του πληθυσμού είναι πιο έντονη.

Για παράδειγμα, η Ήπειρος και η Δυτική Μακεδονία καταγράφουν τα υψηλότερα ποσοστά ηλικιωμένων, γεγονός που μειώνει την οικονομική τους δυναμική. Παρόλο που σε ορισμένες περιφέρειες, όπως η Κρήτη, οι θετικές μεταναστευτικές ροές παρέχουν κάποια «ανάσα», δεν επαρκούν για να αντιστρέψουν τη συνολική εικόνα.

Η οικονομική δραστηριότητα παρουσιάζει έντονη ανισοκατανομή. Η Αττική, όπως αναμενόταν, διατηρεί το μεγαλύτερο μέρος του ΑΕΠ και των επενδύσεων, ενώ περιφέρειες όπως η Στερεά Ελλάδα και το Βόρειο Αιγαίο δυσκολεύονται να ακολουθήσουν τους ίδιους ρυθμούς ανάπτυξης. Παρόλα αυτά, υπάρχουν παραδείγματα δυναμικής, όπως η Κρήτη και το Νότιο Αιγαίο, που επωφελούνται από τον τουρισμό. Η έλλειψη επαρκών υποδομών, όπως δρόμοι και λιμάνια, ωστόσο, περιορίζει τις δυνατότητες ανάπτυξης σε αρκετές περιφέρειες.

Η ανισότητα στις υποδομές είναι ιδιαίτερα εμφανής στις λιγότερο ανεπτυγμένες περιφέρειες. Οι κάτοικοι αυτών των περιοχών έχουν μειωμένη πρόσβαση σε ποιοτικές υπηρεσίες υγείας, εκπαίδευσης και κοινωνικής πρόνοιας, με αποτέλεσμα να περιορίζεται η ποιότητα ζωής και να αυξάνονται οι αποκλίσεις. Για παράδειγμα, τα προβλήματα πρόσβασης στις ορεινές περιοχές της Θεσσαλίας και της Ηπείρου αποτελούν τροχοπέδη για την οικονομική τους ανάπτυξη.

Οι ανισότητες στην απασχόληση και στα εισοδήματα είναι επίσης αξιοσημείωτες. Περιφέρειες όπως η Δυτική Μακεδονία, που παραδοσιακά εξαρτώνται από μία μόνο δραστηριότητα, όπως η εξόρυξη λιγνίτη, αντιμετωπίζουν υψηλά ποσοστά ανεργίας, ειδικά στους νέους. Ταυτόχρονα, οι διαφορές στα εισοδήματα ανάμεσα στις περιφέρειες είναι μεγάλες, με τη Δυτική Ελλάδα και την Ανατολική Μακεδονία να βρίσκονται σε σαφώς δυσμενέστερη θέση συγκριτικά με την Αττική.

Προτάσεις Πολιτικής

Για να μπορέσουν οι ελληνικές περιφέρειες να ανταποκριθούν στις προκλήσεις που αναδεικνύει η έκθεση, είναι απαραίτητη η λήψη συγκεκριμένων μέτρων:

• Πρώτον, είναι ζωτικής σημασίας η ενίσχυση του δημογραφικού προφίλ. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί με την εφαρμογή προγραμμάτων στήριξης της οικογένειας, όπως οικονομικά κίνητρα για νέες γεννήσεις και στήριξη των νέων γονέων. Εξίσου σημαντική είναι η βελτίωση των υπηρεσιών υγείας και παιδείας σε απομακρυσμένες περιοχές, προκειμένου να δημιουργηθούν συνθήκες που ευνοούν την παραμονή των νέων σε αυτές.
• Δεύτερον, απαιτούνται στοχευμένες επενδύσεις και πολιτικές οικονομικής ανάπτυξης. Οι περιφέρειες πρέπει να επενδύσουν σε τομείς υψηλής προστιθέμενης αξίας, όπως η αγροδιατροφή, οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και η καινοτομία. Παράλληλα, θα πρέπει να παρέχονται κίνητρα σε μικρομεσαίες επιχειρήσεις για την αύξηση της ανταγωνιστικότητάς τους και τη δημιουργία θέσεων εργασίας.
• Τρίτον, η βελτίωση των υποδομών είναι κρίσιμη για τη μείωση των περιφερειακών ανισοτήτων. Η ανάπτυξη σύγχρονων συγκοινωνιακών και ψηφιακών δικτύων μπορεί να ενισχύσει τη σύνδεση απομακρυσμένων περιοχών με τα αστικά κέντρα και να διευκολύνει τη ροή αγαθών και υπηρεσιών. Επίσης, η αναβάθμιση των κοινωνικών υποδομών, όπως τα σχολεία και τα νοσοκομεία, θα μπορούσε να συμβάλει στη βελτίωση της ποιότητας ζωής των κατοίκων.
• Τέλος, είναι αναγκαία η ενίσχυση της διαπεριφερειακής συνεργασίας. Οι ελληνικές περιφέρειες μπορούν να αξιοποιήσουν τα συγκριτικά τους πλεονεκτήματα μέσα από κοινές στρατηγικές, που θα στοχεύουν στην ανάπτυξη διασυνοριακών συνεργασιών και την ανταλλαγή καλών πρακτικών.

Η αντιμετώπιση των περιφερειακών ανισοτήτων και προκλήσεων απαιτεί συντονισμένη δράση, στρατηγικό σχεδιασμό και πολιτική βούληση. Οι προτάσεις πολιτικής που προκύπτουν από την έκθεση μπορούν να αποτελέσουν τον πυρήνα μιας νέας προσέγγισης για την ανάπτυξη και τη σύγκλιση των ελληνικών περιφερειών.