Η κοινωνία όμως ζητάει Οξυγόνο

"Όταν περιφρονείς συστηματικά τις κοινωνικές διεργασίες και θεωρείς ότι μπορείς μονίμως να διαμορφώνεις την κοινωνική γνώμη τότε στο τέλος καταλήγεις ηττημένος να μιλάς για τοξικότητα και αποσταθεροποίηση."
Από το 2019, όταν ανέλαβε η Νέα Δημοκρατία, μέχρι σήμερα, τα δημοσκοπικά δεδομένα καταδεικνύουν μια σταθερή υποχώρηση της εμπιστοσύνης στους θεσμούς και, ιδιαίτερα, στη δικαιοσύνη, ενώ οι μεταρρυθμιστικές πολιτικές για τη βελτίωση του κράτους δικαίου και τη φιλελευθεροποίηση του πλαισίου άσκησης εξουσίας παρέλειψαν ολοσχερώς. Ο Κυριάκος Μητσοτάκης επικράτησε ως φιλελεύθερος μεταρρυθμιστής στα ευρύτερα κοινωνικά στρώματα.
Είναι, όμως, έτσι;
1. Η κοινωνική διεργασία, όπως αποτυπώνεται από το Ευρωβαρόμετρο
Το 2020, το 53% των πολιτών αξιολογούσε θετικά την ανεξαρτησία της δικαιοσύνης. Μέχρι το 2024, το συνολικό ποσοστό μειώθηκε στο 46%.
Οι πολίτες τοποθετούνται σταθερά για την επιρροή της κυβέρνησης και των πολιτικών στη διαμόρφωση της δικαιοσύνης, αλλά η αυτή δεν άκουγε….
• «Πάρα πολύ»: Από 38% το 2020, το ποσοστό ανέβηκε στο 48% το 2023 και έφτασε στο 56% το 2024, μια αύξηση 18 ποσοστιαίων μονάδων.
• «Κάπως»: Αντίστοιχα, το ποσοστό μειώθηκε από 31% το 2020 σε 24% το 2024.
Αυτή η μετατόπιση καταδεικνύει ότι οι πολίτες αντιλαμβάνονται ότι η κυβέρνηση έχει εντείνει τον έλεγχο στη λειτουργία της δικαιοσύνης, χωρίς να εφαρμόζει μεταρρυθμίσεις που θα ενισχύσουν την ανεξαρτησία των θεσμών.
2. Το σιδηροδρομικό δυστύχημα στα Τέμπη (2025) ως καταλύτης δυσπιστίας
Το 2025, το τραγικό δυστύχημα στα Τέμπη αποτέλεσε σημείο καμπής, που ανέδειξε τις δομικές αδυναμίες του κράτους δικαίου:
• Διερεύνηση των γεγονότων: Το 71% των πολιτών θεώρησε ότι οι κυβερνητικές αποφάσεις δεν διευκόλυναν το έργο της δικαιοσύνης στη διερεύνηση του δυστυχήματος, ενώ μόλις το 16% αξιολόγησε θετικά τη διαχείριση.
• Εμπιστοσύνη στη δικαιοσύνη: Για την υπόθεση, το 44% δήλωσε «καθόλου» εμπιστοσύνη, το 23% «λίγο», το 20% «αρκετά» και μόνο το 9% «πολύ».
• Αίσθηση συγκάλυψης: Το 72% των πολιτών πίστευε ότι υπήρξε προσπάθεια συγκάλυψης, σε αντίθεση με το 17% που το διαφωνούσε.
Η ραγδαία αλλαγή στην κοινωνική γνώμη σχετικά με την απόδοση των θεσμών παρατηρείται προτού καν ξεκινήσουν τα συλλαλητήρια για τα Τέμπη, υποδεικνύοντας ότι η μεταβολή της κοινής γνώμης ήταν ήδη καθοριστική λόγω της χρόνιας πολιτικής αδράνειας. Τώρα, απλά, η κοινωνική διεργασία βγήκε στο προσκήνιο.
Από το 2019 μέχρι σήμερα, η Νέα Δημοκρατία απέτυχε να προβεί σε καμία ουσιαστική μεταρρυθμιστική πολιτική για τη βελτίωση του κράτους δικαίου και τη φιλελευθεροποίηση του πλαισίου άσκησης εξουσίας. Θεώρησε, μάλιστα, με περισσή αλαζονεία ότι οι τελευταίες βουλευτικές εκλογές αποτέλεσαν «κολυμβήθρα του Σιλωάμ» για τις ευθύνες της. Τώρα, ηττημένη κοινωνικά, η Κυβέρνηση εξακολουθεί να μην ακούει. Παρά τις συχνές ρήσεις περί «τοξικότητας» και «αποσταθεροποίησης», η πραγματική αλλαγή στην κοινωνική γνώμη έγινε πολύ νωρίτερα, προτού καν ξεκινήσουν τα συλλαλητήρια για τα Τέμπη, αποδεικνύοντας ότι η ρητορική της κυβέρνησης δεν αντικατοπτρίζει τις βαθύτερες δομικές αδυναμίες στο αίτημα της κοινωνίας για Κράτος Δικαίου και Ασφάλεια.
3. Επίλογος: Προτάσεις ως Διέξοδος από την Κρίση
Σε ένα περιβάλλον όπου η εμπιστοσύνη στους θεσμούς συνεχώς υποχωρεί, οι προτάσεις που έχει καταθέσει το ΠΑΣΟΚ εδώ και πολύ καιρό – για αλλαγή του τρόπου επιλογής της δικαστικής ηγεσίας (αποφυγή μονοκομματικής επιλογής), τροποποίηση του νόμου περί ευθύνης υπουργών, και απαγόρευση ανάληψης δημόσιου αξιώματος από δικαστές για τέσσερα χρόνια μετά την αφυπηρέτησή τους – αποτελούν το πλέον σοβαρό πλαίσιο που θα μπορούσε να αποκαταστήσει την εμπιστοσύνη στο κράτος δικαίου. Σε αυτό το πλαίσιο, το πολιτικό σύστημα θα μπορούσε να δώσει το μήνυμα με πολιτικό διάλογο ότι καταλαβαίνει την ανάγκη αλλαγής.
Όμως η Κυβέρνηση εκφράζει μια και μόνο λογική: Έλεγχος, Έλεγχος, Έλεγχος.
Η κοινωνία όμως ζητάει Οξυγόνο.
Εν κατακλείδι…
Όταν μια κυβέρνηση αγνοεί συστηματικά τις κοινωνικές διεργασίες και στηρίζεται στην πεποίθηση ότι μπορεί μονίμως να διαμορφώνει τη δημόσια γνώμη μέσω της μιντιακής υπεροπλίας της, οδηγείται σε αδράνεια για ουσιαστικές μεταρρυθμίσεις.
Η διαρκής πολιτική παρέμβαση και η ρητορική περί «τοξικότητας» και «αποσταθεροποίησης» δείχνουν για άλλη μια φορά πως οι κυβερνώντες δεν κατανοούν ότι οι πολίτες χάνουν την εμπιστοσύνη τους στους θεσμούς και επιζητούν ουσιαστικές αλλαγές για ένα λειτουργικό και ανεξάρτητο κράτος δικαίου.
Άλλωστε, αν ακόμη θεωρούν ότι τα πρόσφατα πρωτοφανή συλλαλητήρια αποτελούν αποτέλεσμα κομματικής παρέμβασης από την αντιπολίτευση…ας αναρωτηθούν ρητορικά: αν καλούσαν όλα τα κόμματα της βουλής σε μια συγκέντρωση, θα μάζευαν τον ίδιο κόσμο; Προφανώς και όχι…
Ραντεβού στις 28.