Σουνίτα Γουίλιαμς: Πώς το διάστημα επηρέασε το DNA της και άλλαξε το σώμα της

Οι μόνιμες επιπτώσεις της διαστημικής ακτινοβολίας

Όταν η αστροναύτης της NASA, Σουνίτα «Σούνι» Γουίλιαμς, επέστρεψε στη Γη αυτή την εβδομάδα, έπειτα από 288 ημέρες παραμονής στο διάστημα, η αλλαγή στην εμφάνισή της ήταν εντυπωσιακή.

Φαινόταν σαν να είχε γεράσει μια δεκαετία σε λιγότερο από έναν χρόνο. Και βιολογικά, αυτό μπορεί να ισχύει.

Η μακροχρόνια παραμονή σε τροχιά έχει επιπτώσεις στο σώμα και τον εγκέφαλο που προσομοιάζουν με ταχεία γήρανση, αποκαλύπτοντας τους κινδύνους των μακρινών διαστημικών αποστολών.

Ένα ταξίδι που κράτησε πολύ περισσότερο από το προγραμματισμένο
Η Γουίλιαμς και ο συνάδελφός της, Μπάρι «Μπατς» Γουίλμορ, εκτοξεύθηκαν στις 5 Ιουνίου 2024 με το Boeing Starliner Calypso. Η αποστολή τους ήταν να παραμείνουν στον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό (ISS) για μόλις οκτώ ημέρες. Όμως, λόγω τεχνικών προβλημάτων, παρέμειναν εκεί σχεδόν εννέα μήνες.

Η απρόσμενη επέκταση της παραμονής της στο διάστημα την κατέστησε ένα ζωντανό παράδειγμα των φυσιολογικών επιπτώσεων που υφίσταται το ανθρώπινο σώμα σε συνθήκες μηδενικής βαρύτητας και απομόνωσης.

Άγχος και γκριζάρισμα μαλλιών
Όταν η Γουίλιαμς έφυγε από τη Γη για το διάστημα, είχε μακριά, καστανά μαλλιά. Ο Ντόναλντ Τραμπ την είχε μάλιστα αναφέρει ως «τη γυναίκα με τα ατίθασα μαλλιά».

Ωστόσο, όταν προσθαλασσώθηκε στα ανοικτά της Φλόριντα μέσα στην κάψουλα Dragon της SpaceX, τα μαλλιά της, όπως φαινόταν μέσα από το κράνος της, ήταν εντελώς λευκά.

Μελέτη του 2020 επιβεβαίωσε ότι το άγχος μπορεί να οδηγήσει σε γκριζάρισμα των μαλλιών, καθώς η αδρεναλίνη και η κορτιζόλη επιταχύνουν την εξάντληση των βλαστοκυττάρων που παράγουν μελανίνη στους θύλακες της τρίχας.

Αδυναμία λόγω έλλειψης βαρύτητας και ήλιου
Το 2007, η Γουίλιαμς είχε γίνει η πρώτη αστροναύτης που έτρεξε μαραθώνιο στο διάστημα, χρησιμοποιώντας διάδρομο στο ISS. Παρά την καθημερινή της άσκηση, όταν επέστρεψε στη Γη, φαινόταν αισθητά πιο αδύναμη.

Αποδυναμωμένη καρδιά
Η έλλειψη βαρύτητας επηρεάζει και την καρδιά, η οποία δεν χρειάζεται να αντλεί αίμα ενάντια στη βαρύτητα, καθιστώντας την πιο αδύναμη.

«Οι καρδιακές αρρυθμίες είναι συχνές μεταξύ των αστροναυτών» σημειώνουν οι επιστήμονες, καθώς ο όγκος αίματος μειώνεται και η κυκλοφορία του επιβραδύνεται, οδηγώντας σε θρομβώσεις.

Κατά την επιστροφή τους, η Γουίλιαμς και ο Γουίλμορ μεταφέρθηκαν με φορεία, καθώς οι περισσότεροι αστροναύτες αντιμετωπίζουν δυσκολία στην κίνηση λόγω εξασθενημένων μυών και αλλαγών στην κυκλοφορία του αίματος.

Οι αστροναύτες χάνουν γρήγορα μυϊκή μάζα, καθώς δεν χρησιμοποιούν τα πόδια, τους γοφούς και τη σπονδυλική τους στήλη για στήριξη. Επιπλέον, τα οστά τους γίνονται εύθραυστα, χάνοντας 1% της οστικής τους μάζας κάθε μήνα – ισοδύναμο με έναν χρόνο γήρανσης στη Γη.

«Οι αστροναύτες πρέπει να γυμνάζονται για 2,5 ώρες την ημέρα για να αντιμετωπίσουν αυτή την ατροφία» επισημαίνει η NASA. Ωστόσο, έρευνες δείχνουν ότι ένας αστροναύτης ηλικίας 30-50 ετών που περνά έξι μήνες στο διάστημα χάνει περίπου το μισό της δύναμής του.

Απώλεια βάρους και υποσιτισμός
Οι αστροναύτες τείνουν να τρώνε λιγότερο στο διάστημα, είτε λόγω ναυτίας είτε λόγω έλλειψης όρεξης. «Ζυγίζω όσο και όταν έφυγα» είχε δηλώσει η Γουίλιαμς σε συνέντευξή της τον Νοέμβριο.

Ωστόσο, οι φωτογραφίες της με πιο «κρεμασμένα» μάγουλα προκαλούσαν ανησυχία. Οι περισσότεροι αστροναύτες χάνουν περίπου 5% του σωματικού τους λίπους στις αποστολές, ενώ το διαστημικό φαγητό, όπως συσκευασμένες σούπες, δεν φημίζεται για τη γεύση του.

Διαταραχές ύπνου και εξάντληση
Στον ISS, οι αστροναύτες κοιμούνται σε ένα χώρο μεγέθους τηλεφωνικού θαλάμου, μέσα σε υπνόσακους. «Έχουμε 16 ανατολές του ήλιου την ημέρα» εξηγούν οι ειδικοί της NASA, κάτι που τους αναγκάζει να χρησιμοποιούν μάσκες ύπνου για να αποφύγουν το έντονο φως.

Ο χρόνιος ύπνος μειωμένης ποιότητας επηρεάζει το ανοσοποιητικό σύστημα, τη μνήμη και την αρτηριακή πίεση, καθιστώντας τους αστροναύτες ιδιαίτερα ευάλωτους σε μακροχρόνια προβλήματα υγείας.

Γενετικές μεταβολές και ακτινοβολία
Η έκθεση στη διαστημική ακτινοβολία αυξάνει τον κίνδυνο καρκίνου και νευροεκφυλιστικών παθήσεων, όπως το Αλτσχάιμερ.

«Το επίπεδο αλλαγών που παρατηρούμε είναι παρόμοιο με εκείνο που εμφανίζει κάποιος που καπνίζει ένα πακέτο τσιγάρα την ημέρα» εξηγεί ο Σκοτ Μ. Σμιθ, επιστήμονας της NASA.

Αν και οι περισσότερες γενετικές αλλαγές επανέρχονται στη Γη, περίπου το 7% παραμένουν μόνιμες.

Δερματικά προβλήματα και απώλεια όρασης
Το δέρμα των αστροναυτών λεπταίνει κατά 20% και είναι πιο ευάλωτο σε κοψίματα, τα οποία επουλώνονται αργά.

Ταυτόχρονα, η συσσώρευση υγρών στο κεφάλι μπορεί να επηρεάσει τα μάτια, οδηγώντας σε μόνιμη επιδείνωση της όρασης – ένα φαινόμενο γνωστό ως Spaceflight Associated Neuro-Ocular Syndrome.

Σε συνθήκες μικροβαρύτητας, το υγρό μετατοπίζεται προς το κεφάλι, αυξάνοντας δυνητικά την ενδοκρανιακή πίεση (ICP). Επίσης μια ανισορροπία στο σύστημα «κάθαρσης υγρών» του εγκεφάλου μπορεί να οδηγήσει σε συσσώρευση υγρών γύρω από το οπτικό νεύρο.

Η περίοδος αποκατάστασης
Η NASA έχει σχεδιάσει ένα εντατικό πρόγραμμα 45 ημερών, στο οποίο η Γουίλιαμς και ο Γουίλμορ θα πρέπει να γυμνάζονται δύο ώρες ημερησίως.

Με πληροφορίες από: Daily Mail, Al Jazeera