Τεχνολογικός Σοσιαλισμός: η νέα εναλλακτική πρόταση στη μεταβαλλόμενη εποχή μας

Το ερώτημα «πού βρίσκεται σήμερα η σοσιαλδημοκρατία και ποιο είναι το μέλλον της;» αποκτά ακόμα μεγαλύτερη σημασία σε μια εποχή βαθιάς πολιτικής, κοινωνικής και τεχνολογικής μετάβασης.

Η σοσιαλδημοκρατία, η δύναμη που κάποτε δημιούργησε το κοινωνικό κράτος και εξασφάλισε ιστορικές κατακτήσεις για τη μεσαία τάξη, σήμερα μοιάζει αποδυναμωμένη, αποξενωμένη από τους πολίτες και χωρίς ξεκάθαρο όραμα.

 Όμως, η πολιτική δεν είναι στατική.

Κάθε εποχή απαιτεί τη δική της απάντηση.

Και η δική μας εποχή, αυτή της ψηφιακής επανάστασης, της τεχνητής νοημοσύνης, των Big Data, της αυτοματοποίησης και της κλιματικής κρίσης, απαιτεί μια σοσιαλδημοκρατία που δεν θα αναπαράγει τις συνταγές του 20ού αιώνα, αλλά θα κοιτάξει μπροστά, οικοδομώντας ένα νέο κοινωνικό συμβόλαιο.

Η Κρίση της Σοσιαλδημοκρατίας και το Τέλος του “Τρίτου Δρόμου”

Στην Ευρώπη, αλλά και παγκοσμίως, βλέπουμε τη σοσιαλδημοκρατία να χάνει τη δυναμική της. Το όραμα του “Τρίτου Δρόμου”, που πρότεινε μια συμβιβαστική σχέση ανάμεσα στην αγορά και το κοινωνικό κράτος, έχει αποδειχθεί ανεπαρκές. Η υπερσυγκέντρωση πλούτου και ισχύος στα χέρια λίγων, η αποδυνάμωση της μεσαίας τάξης και η εργασιακή επισφάλεια που προκύπτει από την τεχνολογική εξέλιξη, έχουν αποξενώσει την παραδοσιακή βάση της σοσιαλδημοκρατίας.

 Σήμερα, αντί για προοδευτική πολιτική, βλέπουμε μια τεχνοκρατική διαχείριση. Η Ευρώπη απέτυχε να γίνει πρωτοπόρος στη χάραξη μιας καινοτόμας πολιτικής που να εμπνέει τους λαούς της. Και την ίδια στιγμή, η νεολαία, που θα έπρεπε να είναι η ραχοκοκαλιά του προοδευτικού κινήματος, αποστρέφεται τη σοσιαλδημοκρατία, την αριστερά μη βρίσκοντας σε αυτήν μια εναλλακτική απέναντι στη νέα πραγματικότητα.

Ταυτόχρονα, η νέα αδιαμεσολάβητη σχέση των πολιτών με τους οικονομικούς κολοσσούς μέσω των social media και των ψηφιακών δικτύων, διαμορφώνει ένα νέο τοπίο, στο οποίο τα κράτη και τα κόμματα χάνουν την παραδοσιακή τους λειτουργία.

Στο νέο αυτό περιβάλλον, οι πολυεθνικές εταιρείες τεχνολογίας έχουν πάρει τη θέση που κάποτε είχαν οι θεσμοί του κράτους και των πολιτικών κομμάτων. Facebook, Twitter (νυν X), Instagram, TikTok, YouTube και άλλες πλατφόρμες δεν είναι απλώς χώροι επικοινωνίας – είναι οι νέοι φορείς πολιτικής επιρροής, ελέγχοντας την πληροφόρηση και τη δημόσια σφαίρα.

Αυτή η εξέλιξη έχει ανατρέψει τη διαμεσολάβηση των κομμάτων και των κυβερνήσεων στην πολιτική διαδικασία:

Οι μεγάλες εταιρείες έχουν τη δυνατότητα να διαμορφώνουν τη δημόσια ατζέντα, ενισχύοντας ή υποβαθμίζοντας φωνές.
Η πολιτική γίνεται προσωποκεντρική, με αρχηγούς που επικοινωνούν απευθείας με τους πολίτες, παρακάμπτοντας τα κόμματα, τους θεσμούς και τα ΜΜΕ.
Η πόλωση ενισχύεται, καθώς οι αλγόριθμοι ενθαρρύνουν ακραίες θέσεις και στεγανοποιούν το κοινό σε «φούσκες» πληροφόρησης.
Οι πολυεθνικές δεν ελέγχονται δημοκρατικά αλλά ασκούν επιρροή στις κυβερνήσεις, διαμορφώνοντας πολιτικές προς όφελός τους.
Έτσι, φτάσαμε σε ένα σημείο όπου οι πολίτες μπορεί να ψηφίζουν κυβερνήσεις, αλλά στην πραγματικότητα κυβερνιούνται από εταιρείες που δεν λογοδοτούν σε κανέναν.

Πώς μπορεί, λοιπόν, η σοσιαλδημοκρατία να απαντήσει σε αυτή τη μεταβολή;

Για εμάς μόνο μέσα από το εξής πρίσμα 4 παραγόντων

Μια προοδευτική παράταξη που κατανοεί την τεχνολογία και τη χρησιμοποιεί για να διασφαλίσει ίσες ευκαιρίες.
Μια οικονομία που δεν αφήνει τις μεγάλες εταιρείες τεχνολογίας να καθορίζουν το μέλλον μας, αλλά ρυθμίζει την αγορά προς όφελος των πολιτών.
Μια πολιτική που αξιοποιεί την τεχνητή νοημοσύνη και την αυτοματοποίηση για να μειώσει τις ανισότητες, και όχι για να αυξήσει την ανεργία και να συσσωρεύσει πλούτο σε λίγους.
Μια νέα προσέγγιση στη δημόσια διοίκηση, που αντικαθιστά τη γραφειοκρατία με ευφυή συστήματα διακυβέρνησης που λογοδοτούν στον πολίτη.
 

Ο Τεχνολογικός Σοσιαλισμός είναι ίσως η νέα Εναλλακτική Πρόταση

Στο πλαίσιο αυτό, θέλω να αναδείξω την ανάγκη για έναν “Τεχνολογικό Σοσιαλισμό” – ένα νέο προοδευτικό μοντέλο που θα αξιοποιήσει την τεχνολογία υπέρ της κοινωνικής δικαιοσύνης, θα αναδιαμορφώσει τον ρόλο της εργασίας και θα προστατεύσει τη δημοκρατία από την ανεξέλεγκτη ισχύ των πολυεθνικών κολοσσών της ψηφιακής εποχής.

Αν θέλουμε να απαντήσουμε σε αυτές τις προκλήσεις, χρειάζεται ένα νέο πολιτικό και οικονομικό παράδειγμα που να περιλαμβάνει:

1. Αναδιανομή του πλούτου με σύγχρονα εργαλεία

Ψηφιακός φόρος στις μεγάλες πολυεθνικές τεχνολογίας, ώστε τα κέρδη που αποκομίζουν από τη χρήση δεδομένων να επιστρέφουν στην κοινωνία.
Βασικό εισόδημα μέσω φορολόγησης της αυτοματοποίησης, καθώς η τεχνητή νοημοσύνη και η ρομποτική αφαιρούν θέσεις εργασίας.
Δημόσια συμμετοχή στις στρατηγικές βιομηχανίες και στον τομέα της ενέργειας, για να σταματήσει η ασυδοσία των αγορών που χειραγωγούν τις τιμές.
2. Επαναφορά της μεσαίας τάξης μέσα από μια νέα εργασιακή πολιτική

Μείωση του χρόνου εργασίας χωρίς μείωση αποδοχών, ως απάντηση στις επιπτώσεις της αυτοματοποίησης.
Εγγύηση στέγης μέσω κρατικών παρεμβάσεων και φορολόγησης του real estate που λειτουργεί ως επενδυτικό προϊόν.
Δυνατότητα συλλογικών διαπραγματεύσεων για όσους εργάζονται σε ψηφιακές πλατφόρμες (π.χ. Uber, e-food, Wolt).
3. Δημοκρατικός έλεγχος των μεγάλων τεχνολογικών εταιρειών

Αποκέντρωση του διαδικτύου με δημόσια δίκτυα και υποδομές, ώστε η πρόσβαση στην πληροφορία να μην ελέγχεται από ιδιωτικές εταιρείες.
Ρύθμιση των social media, με αυστηρούς κανόνες για την προστασία των προσωπικών δεδομένων και την καταπολέμηση της χειραγώγησης της κοινής γνώμης.
Δημιουργία δημόσιων ψηφιακών πλατφορμών για την πολιτική και κοινωνική συζήτηση, ώστε οι πολίτες να μην εξαρτώνται από αλγόριθμους που προωθούν τον διχασμό.
4. Νέα σχέση κράτους – πολιτών με εργαλεία τεχνολογίας

Ψηφιακή συμμετοχική δημοκρατία, όπου οι πολίτες μπορούν να συνδιαμορφώνουν τις πολιτικές αποφάσεις.
Διαφανής ψηφιακή διακυβέρνηση, ώστε η λογοδοσία να γίνεται σε πραγματικό χρόνο και να περιοριστεί η διαφθορά.
Νέες μορφές συνδικαλισμού και συμμετοχής, με online συνελεύσεις και πλατφόρμες αμεσοδημοκρατικής δράσης.
Η πρόκληση για την προοδευτική παράταξη

Η σοσιαλδημοκρατία και η αριστερά δεν μπορούν να παραμένουν θεατές σε αυτές τις εξελίξεις της τεχνολογικής επανάστασης.

Οι δυνάμεις του προοδευτικού κέντρου και της αριστεράς, δεν αρκεί να υπερασπίζονται απλώς το κράτος πρόνοιας του 20ού αιώνα – πρέπει να δημιουργήσουν ένα νέο κοινωνικό συμβόλαιο που να ανταποκρίνεται στις προκλήσεις του 21ου αιώνα.

Η μάχη σήμερα δεν είναι απλώς μεταξύ «δεξιάς» και «αριστεράς», αλλά μεταξύ δημοκρατίας και ολιγαρχίας. Το ζητούμενο δεν είναι μόνο η αναδιανομή του πλούτου, αλλά η αναδιανομή της εξουσίας – τόσο οικονομικά όσο και πολιτικά.

Αν η προοδευτική παράταξη δεν καταφέρει να εκφράσει αυτή τη νέα πραγματικότητα, τότε το κενό θα καλυφθεί από τον αυταρχικό λαϊκισμό, είτε της ακροδεξιάς είτε των νεοφιλελεύθερων τεχνοκρατών.

Το στοίχημα είναι ανοιχτό. Και αφορά το μέλλον όλων μας.

Η σοσιαλδημοκρατία δεν μπορεί να είναι απλώς ένας καλύτερος διαχειριστής του καπιταλισμού. Οφείλει να δώσει ένα νέο όραμα στους πολίτες, να προσφέρει ελπίδα και να δημιουργήσει νέους θεσμούς που θα εξασφαλίσουν την κοινωνική δικαιοσύνη σε μια εποχή όπου η τεχνολογία ανατρέπει κάθε προηγούμενο κοινωνικό μοντέλο.

Όπως έλεγε ο Αντόνιο Γκράμσι, «Το παλιό πεθαίνει και το νέο δεν μπορεί να γεννηθεί: σε αυτό το μεσοδιάστημα εμφανίζονται τα τέρατα.»

Αν δεν χαράξουμε μια προοδευτική πορεία προς τον Τεχνολογικό Σοσιαλισμό, ο κόσμος θα συνεχίσει να οδηγείται είτε προς τον ανεξέλεγκτο νεοφιλελευθερισμό είτε προς αυταρχικές λύσεις.

Το Τεχνικό Επιμελητήριο Δυτικής Ελλάδας, ως θεσμός που διαμορφώνει την τεχνολογική και κοινωνική εξέλιξη τα τελευταία 100 χρόνια, δεν μπορεί παρά να είναι παρόν σε αυτή τη συζήτηση.

* Η παρέμβαση έγινε στο πλαίσιο της παρουσίασης του βιβλίου των Αντώνη Κοτσακά και Θεοχάρη Χάρη Τσιόκα με τίτλο «ΙΣΤΟΡΗΣΗ 50 ΧΡΟΝΩΝ από τα κέντρα λήψης αποφάσεων ΠΑΣΟΚ – ΣΥΡΙΖΑ».