Ένας αρχαιολογικός θησαυρός που ελάχιστοι Πατρινοί, πόσο μάλλον επισκέπτες, γνωρίζουν βρίσκεται στη Δυτική Αχαΐα και πιο συγκεκριμένα κοντά στον Άραξο. Ο λόγος για το Τείχος των Δυμαίων το οποίο έχει απασχολήσει τη δημοσιότητα μόνο εξαιτίας της μικρής του απόστασης από τα Λατομεία και τους πιθανούς κινδύνους που ελλοχεύουν για την στατικότητά του.

Η προϊστορική ακρόπολη του Τείχους Δυμαίων, γνωστή και ως Κάστρο της Καλογριάς, όπως αναφέρει στην ιστοσελίδα της η Εταιρεία Μελετών Μυκηναϊκής Αχαΐας, δεσπόζει στην κορυφή του νοτιότερου από τα βραχώδη υψώματα με την ονομασία Μαύρα Βουνά, κοντά στον Άραξο Αχαΐας (35χλμ. δυτικά της Πάτρας), και αποτελεί το μοναδικό παράδειγμα οχυρωμένης μυκηναϊκής ακρόπολης στη Δυτική Ελλάδα.

Η μακραίωνη και εντατική κατοίκηση του Τείχους Δυμαίων οφείλεται σε μια σειρά ευνοϊκών προϋποθέσεων: την στρατηγική του θέση, με απεριόριστη θέα σε όλη τη γύρω πεδινή έκταση, τη Δυμαία χώρα, καθώς και στην παράλια ζώνη του Πατραϊκού κόλπου προς τα βόρεια και του Ιονίου πελάγους προς τα δυτικά, σε συνδυασμό με τον φυσικό πλούτο της χερσονήσου του Αράξου, και πάνω απ' όλα τον συνδυασμό του χερσαίου με το θαλάσσιο στοιχείο στο σημείο τομής των οποίων βρίσκεται η τοποθεσία.

Οι ανασκαφές της δεκαετίας του 1960 και οι πιο πρόσφατες εργασίες έρευνας και ανάδειξης του χώρου (1998-2009) αποκάλυψαν σημαντικά δεδομένα της χρήσης του Τείχους Δυμαίων. Η πρώτη κατοίκηση χρονολογείται στη νεολιθική περίοδο (περ. 3500 π.Χ.) ενώ κατά την Πρωτοελλαδική και Μεσοελλαδική εποχή (περ. 3200 - 1680 π.Χ.) η κατοίκηση έγινε πιο εντατική και ο οικισμός επεκτάθηκε σε ολόκληρο το δυτικό-βορειοδυτικό τμήμα του λόφου.

Το κυκλώπειο τείχος οικοδομήθηκε κατά την διάρκεια της Υστεροελλαδικής ΙΙΙΒ περιόδου (13ος αι. π.Χ.). Προστάτευε τις τρεις πλευρές του λόφου πλην της νότιας-νοτιοδυτικής, όπου η απόκρημνη πλαγιά και η θάλασσα που περιέβαλλε τη θέση παρείχαν φυσική οχύρωση. Μέσα αλλά και γύρω από την τειχισμένη έκταση αποκαλύφθηκαν επάλληλες οικιστικές φάσεις που αποδεικνύουν την εντατική χρήση του χώρου στα τέλη της μυκηναϊκής εποχής, ιδίως κατά την Υστεροελλαδική ΙΙΙΒ και ΙΙΙΓ περίοδο (13ος –11ος αι. π.Χ.).

Η χρήση της θέσης συνεχίστηκε σχεδόν αδιάκοπα έως και την όψιμη αρχαιότητα. Σημαντικές επεμβάσεις στην αρχική μορφή της οχύρωσης έγιναν κατά τη μεσοβυζαντινή περίοδο (10ος-12ος αι. μ.Χ.). Στις υστερότερες περιόδους η κατοίκηση του χώρου ήταν εντελώς σποραδική και δεν άφησε ίχνη. Όταν τον 19ο αι. πολλοί περιηγητές και ιστορικοί/ αρχαιολόγοι επισκέφθηκαν το Τείχος Δυμαίων, το βρήκαν ερημωμένο.

Κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμo ο χώρος χρησιμοποιήθηκε ως στρατόπεδο από τις δυνάμεις κατοχής, οι οποίες κατασκεύασαν πυροβολεία, αποθήκες, καταφύγια κ.α., προκαλώντας ανεπανόρθωτες ζημιές στα αρχαία κατάλοιπα.